HALO ETKİSİ NEDİR? - DORUKHAN SAĞLAM

 

HALO ETKİSİ NEDİR?

KARŞIMIZDAKİNİN BİZİMLE İLGİLİ DÜŞÜNCELERİ GERÇEKTEN DE İLK BİRKAÇ SANİYEDE Mİ OLUŞUYOR?

        Hepinize merhaba sevgili Psithoth okuyucuları! Umarım iyisinizdir, bu ay hayatımızı etkileyen ve bizi zaman zaman manipüle eden psikolojik etkilere odaklanacağız. Bunlardan biri de sıkça maruz kaldığımız ve bizim de fazlasıyla fark etmeden uyguladığımız ‘Halo Etkisi’dir. Peki nedir bu Halo etkisi ve gerçekten de insanlarla tanıştığımız birkaç saniyede mi izlenimlerimiz oluşuyor? Hadi, gelin öğrenelim.

        Temel olarak Halo etkisini, tek bir özellik veya kişinin genel karakteristiğinden yola çıkarak başka özelliklerini iyiye yorumlama eğilimimiz olarak anlatabiliriz. Yani biriyle ilgili iyi bir yargımız nedeniyle o kişinin başka bir özelliğinin de iyi olacağını düşünmemiz gibi. Genellikle fiziksel görünüş Halo etkisi için önemlidir çünkü dış görünüşe göre birini kolayca yargılayabiliriz. Örneğin çok yakışıklı ve iyi giyimli birini görenlerin o kişi hakkında başarılı olduğunu da düşünmesi gibi. Hepimizin bildiği üzere birini gördüğümüz gibi aklımızdan düşünceler geçmeye başlar. Ne kadar güzel, çok şık olmuş, çok yakışıklı görünüyor, gülümsemesi ne kadar da samimi gibi gibi birçok örneği olabilir bunun. Ya da tam tersini düşünelim, birini sokakta gördünüz ve oldukça kötü kıyafetler içerisinde, kirli görünüyor. Bu durumda otomatik olarak birçoğumuz onun hakkında olumsuz düşüncelere kapılacaktır. Yani bir nevi biriyle ilgili ilk izlenimlerimizin hemen hemen hepsini; onun görünüşü, beden dili, kıyafetleri gibi gördüğümüz fiziksel etkenler yoluyla oluşturuyoruz. Sonrasında da oluşturduğumuz bu izlenimler zaman zaman kişi hakkında geliştireceğimiz yargılarımıza sebebiyet verebiliyor. İşte Halo etkisi de tam burada devreye giriyor. Demin de bahsettiğim gibi birinin dış görünüşünü ya da herhangi bir özelliğini beğenip onunla ilgili iyi bir yargı geliştirmemiz nedeniyle belki kötü olduğu bir konuda dahi iyi olduğuna dair bir yargı geliştirebiliriz. Ancak Halo etkisinin yalnızca dış görünüşe göre olduğunu söylemek yanlış olur. Fiziksel görünüşe göre Halo etkisi çokça bulunsa da bunun dışındaki alanlarda da sıkça görebiliriz. Örneğin birçok kişi kibar ve sosyal olan birini sevimli ve zeki olarak düşünebilir ya da sporda çok başarılı olan bir öğrencinin derslerinde de çok başarılı, zeki olması beklenebilir. Kısacası birinin bir özelliğine göre ya da bizde bıraktığı genel izlenime göre diğer özelliklerini de yüceltme, olumluya yorma eğilimimiz vardır ve buna “Halo etkisi” denir.

        Bu terim ilk defa 1920 yılında Edward Thorndike tarafından kullanıldı. Thorndike, araştırmasında komutanlardan askerleriyle ilgili sadakat, liderlik, zekâ gibi özellikler bakımından derecelendirme yapmasını istedi. Ancak buradaki kilit nokta derecelendirmeyi yapan komutanlar askerlerle hiç tanışmamışlardı. Bu nedenle bu derecelendirmeleri yalnızca askerlerin resimlerine bakarak yaptılar. Sonuçlarda ise daha uzun boylu ve çekici görünen askerler daha iyi derecelendirmeler aldı. Thorndike, bu araştırmadan yola çıkarak insanların o kişinin tüm karakteri konusunda olumlu bir görüş oluşturmak için onun üstün bir özelliğinden genelleme yaptıkları sonucuna vardı. Bu bahsettiğimiz etki de resimlerde gördüğümüz meleklerin başında işlenen ‘hale’ imgesine benzetildi. Resimlerde kafasında hale simgesi gördüğümüz kişilerle ilgili melek ya da iyi insan gibi bir sonuca hemen varmamız gibi kişilerin iyi bir özelliğinden yola çıkarak genelleme yapabiliyoruz.

        Özetlemek gerekirse 100 yılı aşkın süre önce ortaya atılan Halo etkisi, bireylerin beğendiğimiz ya da iyi olarak gördüğümüz bir özelliğini alıp onların başka özelliklerini ya da genel karakterlerini iyiye yorma eğilimimizdir. Bunun güzel birinin sesinin de iyi olabileceğini düşünmemiz ya da uzun boylu ve yakışıklı birinin sporda başarılı olacağını beklememiz gibi birçok örneği vardır. Bunun tam tersine yani birinin kötü bulduğumuz bir özelliğini alıp başka özelliklerini kötüye yorma eğilimimize de ‘Horn etkisi’ denir. Kötü giyimli, çirkin ve temiz görünmeyen birini gördüğümüzde onun hırsız ya da kötü biri olduğunu düşünmemiz, onunla ilgili olumsuz yargılar geliştirmemiz de Horn etkisinin en büyük örneklerindendir.

Umarım yazıdan keyif almış ve içeriği beğenmişsinizdir.

Sevgiyle kalın.

Dorukhan SAĞLAM

 

KAYNAKLAR

Batres, C., Shiramizu, V. (2023). Examining the “attractiveness halo effect” across cultures. Curr Psychol, 42, 25515–25519. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03575-0

Cherry K. (2024). The effect in psychology. Verywell Mind. https://www.verywellmind.com/what-is-the-halo-effect-2795906

Mccormick R. The halo effect the power of first impressions. Ideal Role. https://www.idealrole.com/blog/halo-effect.html

Neugaard, B. (2024, July 12). halo effect. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/science/halo-effect

Nicolau, J. L., Mellinas, J. P., Fuentes, E. M. (2020). The halo effect: A longitudinal approach. Annals of Tourism Research, 83, 102938. https://doi.org/10.1016/j.annals.2020.102938