Hepinize merhaba çok sevgili Psithoth okuyucuları kısa bir aradan sonra yine
sizlerleyiz. Bu ay neredeyse hayatımızın yarısını harcadığımız, bazılarımızın
en güzel hayallerini bazılarımızın ise en büyük korkularını gördüğü
uykularımızdan bahsedeceğiz. Evet, başlı başına çok uzun ve detaylı bir konu
olsa da bu sayımızda olabildiğince bölerek aklınızdaki soruları cevaplandırmayı
ve sizi bolca bilgilendirmeyi hedefliyoruz. Bu yazıda birçoğumuzun hayatının
bir döneminde deneyimlediği ya da arkadaşının anlattıklarından öğrendiği bir
konu olan halk arasında da karabasan gelmesi olarak bilinen uyku felcinden
bahsedeceğim.
Karabasan
eminim neredeyse hepimizin aşina olduğunu bir kelimedir. Hatta birçoğumuz
geceleri gelmesinden korkmaktadır. Buna bağlı bir sürü hikâye, inanç bile
duymuşuzdur. Ancak gerçekliğe dönecek olursak karabasan diye bir şeyin
olmadığını ve bunun uyanmaya çalışan bilincimizin ürettiği bir yanılsama
olduğunu söyleyebiliriz. Birçoğumuzun yaşadığı bu deneyim aslında uyku felci
olarak bilinmektedir; ama uyku felcine daha detaylıca girmeden önce kısaca
uykuya ve uyku süreçlerine değinmek istiyorum.
Uykumuzu
öncelikli olarak bir döngü olarak düşünebiliriz. Sağlıklı bir uykuda her gece
bu döngüyü yaşarız ve her bir evresi de vücudumuz ve beynimiz için önemlidir.
Uyku döngümüz toplam 5 evreden oluşsa da uykumuzu temel olarak iki ana evreye
bölebiliriz. Bunlar NREM ve REM evreleridir. NREM evresi kendi içinde 4 evreye
ayrılmaktadır ve uykumuzun büyük bir kısmını (ortalama %70-80) oluşturmaktadır.
1. ve 2. evreler yüzeysel uykuyu temsil ederken 3. ve 4. evreler ise derin uyku
olarak kabul edilmektedir. Bu dört evreden sonra ise REM uykusu gelmektedir. REM
uykusu diğer uyku evrelerinden birçok bakımdan farklıdır. Beyin
fonksiyonlarının en aktif olduğu evredir. Rüyalarımızın %80’ini REM uykusunda görürüz.
Ortalama olarak uykumuzun %20-25’lik kısmını oluşturmaktadır. Kalp atış hızımız
ve solunumumuzda yükselme görülür. Bu evrede beyin, hareket fonksiyonlarını
kilitleyerek geçici bir hareketsizlik yaratır. Göz kaslarımız dışındaki
kaslarımız bir nevi felç hâlindedir.
Uykunun yapısına ve evrelerine değindiğimize göre artık uyku felcinden bahsedebiliriz. Daha önce de dediğimiz gibi uykumuzun her bir evresi önemlidir ancak bilişsel aktivitenin en yoğun olduğu evre REM uykusudur ve rüyalarımızı gördüğümüz, vücudumuzun beynimiz tarafından kitlenerek felç edildiği evre de REM uykusudur. Tüm bunlardan yola çıkarak uyku felcini temel olarak kaslarımız hâlen felç durumdayken uyanmak olarak açıklayabiliriz. Beynimizin motor uyaranlar üzerindeki engeli aktiftir ve bu nedenle hareket edemeyiz. Bu sürece hipnopompik sanrılar da eşlik edebilir. İnsanların karabasan ya da bir nevi öcü görmesinin ya da gördüklerini düşünmesinin nedeni de bu sanrılardır. Beynimiz aktif olarak uyanmıştır ancak REM uykusundan dolayı göz kaslarımız ve solunumumuz dışında vücudumuz hâlen felçtir; buna eşlik eden yoğun anksiyete ile birlikte halüsinasyonlar da görebiliriz. Tüm bunların sonucunda da karabasan geldiğini düşünürüz.
Özetle, uykumuz birçok
evreden oluşmakta ve her bir evrenin de kendi içerisinde işlevleri
bulunmaktadır. Bu aşamalar arasında rüyalarımızı gördüğümüz ve en derin uyku
sürecinde olduğumuz evre de REM uykusudur. REM uykumuzun önemli bir anında
uyanmamız ancak vücudumuzun daha uyku evresinden çıkamaması sonucu
deneyimlediğimiz duruma da uyku felci denmektedir ve bu durum karabasan
ziyaretinden oldukça uzaktır. O an fazlasıyla gerçekçi hissedilmesinin nedeni
de yaşadığımız endişenin yanında olaya eşlik edebilecek sanrılardır. Umarım
yazımız size yardımcı olmuş ve aklınızdaki soruları gidermiştir. Bir sonraki
yazımızda görüşmek üzere güvenle ve mutlulukla kalın.
Kaynaklar:
Demir, O. BİLİNÇ.
https://gizemdolu.wordpress.com/2013/06/14/uyku-felci/
https://papillonakademi.com/uyku-bozukluklari
https://www.doktortakvimi.com/blog/uykunun-evreleri
https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/hypnopompic-hallucinations
Keskin, N., & Tamam, L. (2018). Uyku bozuklukları:
Sınıflama ve tedavi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27(2),
241-260.
Özgüvenç, B. (2016). Uyku bozukluğu kliniğine
başvuran parasomnia teşhisi almış bireylerin parasomnia algıları ve bu algının
depresyon, anksiyete ve stres düzeyine etkisi (Master's thesis,
İstanbul Arel Üniversitesi).
Öztura, I. (2016). Parasomniler. Journal of Turkish
Sleep Medicine, 3(1), 15.
Yorumlar
Yorum Gönder