UYKU UYANIKLIK BOZUKLUKLARI - SEMİHA MELİSA ÜZMEZ

 

UYKU UYANIKLIK BOZUKLUKLARI

      Uyku, bilinçlilik hâlinin farklı bir türü olup değişik nöron gruplarının etkilendiği, kompleks ve aktif bir süreçtir. Uyku bozuklukları çocuklarda en az %25 oranında görülmektedir.

    Uyku; NREM ve REM olmak üzere iki uyku evresinden oluşur. NREM uyku evresi N1-N2-N3 olmak üzere üç dönemden oluşur. N1-N2, yüzeysel uyku dönemi olup kişi uykudan kolaylıkla uyandırılabilir. N3 döneminde kişi uykudan zor uyandırılır, nabız ve solunum sayısı azalır, metabolizma yavaşlar, büyüme hormonu salınımı artar; dinlenmeyi sağlayan uyku dönemidir. REM döneminde nabız, solunum sayısı ve derinliği irregüler bir patern izler. Göz ve solunum kasları dışındaki kaslarda atoni gerçekleşir. Rüyalar genelde bu dönemde görülür, beyin aktif olarak çalışmakta ve bilgi işlemleme gerçekleşmektedir. Uyku bozukluğunuzun türüne bağlı olarak uyumakta zorlanabilir ve gün içerisinde çok yorgun hissedebilirsiniz. Uykusuzluğun enerji, ruh hâli, konsantrasyon ve genel sağlık üzerinde negatif etkileri vardır.

Farklı Uyku Bozukluğu Türleri Nedir?

1) Uykusuzluk: Uykusuzluk, uykuya dalamama veya uykuda kalamama problemlerini ifade eder. Jetlagdan, stresten ve anksiyeteden, hormonlardan ve sindirim problemlerinden kaynaklanabilir. Ayrıca başka rahatsızlıkların bir belirtisi olabilir. Uykusuzluk genel sağlığınız ve yaşam kaliteniz için sorundur ve şunlara sebep olma ihtimali vardır: depresyon, konsantrasyon zorluğu, huzursuzluk, kilo alımı, okul ve iş performansında bozulma. Uykusuzluk maalesef çok yaygındır. Toplumun %50’sinin yaşamlarının bir noktasında uykusuzluğu deneyimledikleri belirtiliyor. Bu bozukluklar özellikle yaşlı bireyler ve kadınlar arasında yaygın. Uykusuzluk genelde üç türde sınıflandırılıyor:

Kronik: 1 ay boyunca düzenli olarak ortaya çıkmasıdır.

Aralıklı: Periyodik olarak ortaya çıkmasıdır.

Geçici: Tek seferde yalnızca birkaç gece olmasıdır.

2) Uyku Apnesi: Uyku apnesi, uyku sırasında nefesin durması ile karakterize edilir. Bedenin daha az oksijen almasına sebep olan ciddi bir tıbbi rahatsızlıktır. Ayrıca gece uyanmanıza da sebep olabilir. İki türü vardır: obstrüktif uyku apnesi, hava akışının nefes yollarının tıkalı veya dar olmasından kaynaklanması ile olur; merkezî uyku apnesi, beyin ve nefesi kontrol eden kaslar arasındaki bağlantıda bir problem olmasından kaynaklanır.

3) Parasomniya: Parasomniya türü uyku bozuklukları, uyku sırasında oluşan sıra dışı hareket ve davranışlardır. Şunlar bu kategoriye aittirler: uyurgezerlik, uykuda konuşma, kâbuslar, yatak ıslatma, diş gıcırdatma veya çeneyi kilitleme.

4) Huzursuz Bacak Sendromu: Huzursuz bacak sendromu, bacakları hareket ettirmek için duyulan yüksek bir ihtiyaçtır. Bu arzu bazen bacaklarda karıncalanmaya da eşlik eder. Bu belirtiler gün içerisinde de ortaya çıkabilir ancak en çok geceleri ortaya çıkar. Genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Parkinson hastalığı gibi rahatsızlıklar ile ilişkilendirilir ancak tam sebebi her zaman bulunamaz.

5) Narkolepsi: Narkolepsi, uyanıkken gelen uyku atakları ile kendini gösterir. Yani aniden çok yorgun hissedersiniz ve belirti vermeden uykuya dalarsınız. Bu rahatsızlık uyku felcine de sebep olabilir, yani uyandıktan hemen sonra fiziksel olarak hareket etmeniz mümkün olmaz. Narkolepsi tek başına da ortaya çıkabilir ancak bazen multipl skleroz gibi belli nörolojik bozukluklarla da bağlantısı vardır.

                                Semiha Melisa ÜZMEZ

Kaynakça:

Karadeniz, S. (2020). Çocuk ve ergen psikoterapisi güncel yaklaşımlar ve temel kavramlar. Akademisyen Kitabevi.

Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.