MOTOR BOZUKLUKLAR VE TİK BOZUKLUKLARI
Tikler motor ya da vokal kasların istemsiz kasılmaları sonucu birden ortaya çıkan, hızlı, aralıklı, tekrarlayıcı, ritmik olmayan, basmakalıp istemsiz hareketlerdir. Tikler, karşı konulamaz bir yaşantıdır ve kısa sürede baskılanabilirler veya ertelenebilirler. (Özdemir & Ünal, 2006) . Tiklerin şiddeti ve sıklığı, günlük yaşantımızda karşılaşacağımız stres etmenleri, üzüntü, heyecan gibi çevresel etmenlerden etkilenebilir. Bunun yanında yaşantımızda ki oyalayıcı faaliyetlerle de azalabilir. Uyku esnasında ise tiklerde belirgin bir şekilde azalma meydana gelir. Hatta ortadan kalktıkları gözlemlenir. Prognozuna baktığımızda ise tik bozuklukları bizlere olumlu bir tablo sunmaktadır. yirmili yaşlara doğru belirtilerin şiddetinde azalma olur buna rağmen hemen hemen 1/5’inde işlevsellikte orta derecede bozulma erişkin yaşlarda da devam edebilir. (Kurt, 2015) .
Tikler motor ve vokal (ses) tikler olarak ikiye ayrılır. Sık görülen motor tikler; göz kırpma, baş sallama, boyun atma, surat buruşturma, omuz silkme gibi basit hareketler olabildiği gibi birçok istemsiz hareketin aynı anda ortaya çıktığı karmaşık tikler de olabilirler. Bunlarla beraber belirli bir amacı varmış gibi görünen daha kompleks hareketlerde olabilir. Basit vokal tikler, boğazın temizlenmesi, öksürme, burun çekme, gırtlak hırıltısı gibi aniden ortaya çıkan, anlamsız seslerdir. Kompleks vokal tikler ise daha uzun süren anlamlı ifadelerdir ve çok çeşitli olabilirler. (Aslan, 2019) . Peki tik bozuklukları neden meydana gelmektedir? Altında yatan sebepler nelerdir? Epidemiyolojisine baktığımızda herhangi bir sosyoekonomik ve kültürel etkenlerden bağımsız olduğunu görürüz. Hemen hemen dünyanın birçok yerinde her etnik gruptan insanda görülebilir. (Kurt V. , 2011) . Tik bozuklukları süreleri, çeşitlilikleri ve başlangıç yaşları açısından ayrılabilirler. Bu bozukluklar DSM V’e göre Geçici Tik Bozukluğu, Kronik motor ya da Vokal Tik Bozukluğu, Tourette Bozukluğu ve Başka Türlü adlandırılamayan Tik Bozukluğu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Geçici Tik Bozukluğu: En belirgin özelliği bir ya da daha çok motor ve/veya vokal tiklerin en az 4 hafta en çok 1 yıl süreyle hemen her gün günde birçok kez ortaya çıkmasıdır. Erkeklerde kızlara göre daha sık görülmektedir. Geçici tik bozukluğunun görülme yaşı 7’dir.
Kronik Motor ya da Vokal Tik Bozukluğu: Motor ya da vokal tiklerin 1 yıldan daha uzun süre devam etmesiyle tanı konmaktadır. Kronik motor/vokal tik bozukluğunun diğer tik bozukluklarına göre şiddetinde, lokalizasyonunda sabitlik görülür.
Tourette Bozukluğu (TB); somatosensoriyel zorluklarla ilişkili olup motor ve vokal tiklerle karakterize bir kronik nöropsikiyatrik bozukluktur.Diğer tik bozukluklarından ayıran özelliği birçok motor ve vokal tiklerin bir arada bulunmasıdır. Erkeklerde kızlara oranla daha sık görülmektedir. (Kurt V. , 2011)
Tik bozuklukları sıklıkla kronik seyreden durumlardır. Genellikle klinik uygulamalarda, öncelikle eğitim ve destekleyici müdahalelere odaklanılır, daha sonra farmakolojik tedavi seçenekleri değerlendirilir. Özellikle çocukluk yaşında görülme eğilimi olan tik bozukluklarında kişinin okulunda ve ailesinde verilecek eğitim oldukça önemlidir. Tiklerin şiddetinde vesıklığında gözle görülür bir değişimin meydana geldiği gözlenmiştir. Eğer hastada DHB, OKB de tik bozuklukları tanısına eşlik ediyorsa öncelik bunların tedavisi olmalıdır. (Özdemir & Ünal, 2006) . Sosyal destekleyici programlar çok fazla önem taşımaktadır.
Nisa SIK
KAYNAKÇA
Aslan, E. (2019). Tı̇k Bozukluğu Olan Çocuk ve Ergenlerde Yaşam . Karadenı̇z Teknı̇k Ünı̇versı̇tesı̇ Tıp Fakültesı̇.
Kurt, M. (2015). Tik Bozukluğu Olan Çocuk ve Ergenlerde Sosyodemografik Özellikler. Pamukkale Tıp Dergisi.
Kurt, V. (2011). Tik Bozukluğu Olan Çocuk ve Ergenlerde Sosyodemografik Özellikler ve Eşlik Eden Bozukluklar. Karadeniz Teknik Üniversitesi / Tıp Fakültesi / Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı.
Özdemir, D.F., &
Ünal, F. (2006). Tik Bozuklukları. Hacettepe Üniversitesi Dergisi.
Yorumlar
Yorum Gönder