DR. ZEYNEP DOĞAN İLE NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR ÜZERİNE RÖPORTAJ- ÖZDEN NUR KARPINAR

DR. ZEYNEP DOĞAN İLE NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR ÜZERİNE RÖPORTAJ

1) Öncelikle röportaj için teşekkür ederiz, kendinizi tanıtıp neden nörogelişimsel bozukluklar ile çalışmayı seçtiğinizden bahseder misiniz?

Merhabalar, ben de röportaj teklifiniz için teşekkür ederim. 2003 senesinden beri nörogelişimsel bozuklukları ile çalışıyorum. Kartal Umut Işığı Rehberlik Merkezi ve Disleksi Eğitim Derneği'nin kurucusuyum. Alanı seçerken bu alan ile ilgili bu kadar bilgi olmadığı gibi toplumda farkındalıkta azdı. Merkezi açarken hedefim eğitime ulaşmakta zorluk çeken ailelere ulaşmaktı. Çocuklarımız vazgeçilmiş çocuklar olsun istemedim yani asıl çalışmayı seçme sebebim buydu. Çünkü vazgeçilmeyecek kadar önemliydi ve seçeceğim kadar çok seviyordum bu alanı.

2) Nörogelişimsel bozuklukluklar nedir? Açıklayabilir misiniz?

İsterseniz önce nörogelişimselin tanımını yapayım. Ardından neler bozukluk grubuna girer ona bakalım. Nörogelişim, insanın anne karnından itibaren başlayan beyin ve sinir sistemi gelişimini içeren bir tanımdır. Çalışma alanları DEHB, ÖÖG, iletişim bozuklukları, OSB, zihinsel yetersizlik, motor bozuklukları, tik bozuklukları yer alır.

Nörogelişimsel bozukluklar genetik faktörler, beyin hasarı, bağışıklık sistemi işlev bozukluğu, beslenme ve sosyal yoksunluk gibi nedenler sonucu meydana gelir.

3) Psikoloji bölümünden mezun olmuş ve bu alanda çalışan meslektaşlarımızın disleksi, özel öğrenme, otizm gibi rahatsızlıkların erken tanısı ya da diğer süreçlerinde nelere dikkat etmesi önemlidir?

Öncelikli bu alanda çalışmayı seçmiş ve gönül vermiş meslek elemanlarının alan ile ilgili çok okumasını ve yeni gelişmeleri takip etmesini önererek başlamak istiyorum. Erken tanılama sürecini takipte öncelikle çocuk gelişiminde normal gelişim basamaklarına çok iyi bilmeleri ve bu gelişimin dışında kalanları çocuk psikiyatrisine yönlendirmelerini söylemek gerekir. Belirtilenlerin değerlendirmesi ise bireyden beklenen sosyal ve psikolojik yeterlikleri ile yakından ilgilidir.

4) Nörogelişimsel bozukluğa sahip bir çocuğun tanı aşamasında hangi yaş ve/veya ay aralığında anlayabiliriz? Diğer süreçlerin işleyişi nasıl olacaktır. Örneğin doktor takibi, psikoloji üzerine yönlendirmesi yapılmalı mıdır?

Kökenleri erken çocukluk döneminde veya çocukluk gelişim sürecinde olur ve genellikle ilk semptomların erken tespiti mümkündür.

Bebek doğduğu andan itibaren tipik gelişimi takip edilerek gelişim çizgisinin dışına çıktığı andan itibaren de müdahalesi yapılabilir.

Daha önce de söylediğim gibi normal gelişim basamaklarını çok iyi bilmeli ve bunun dışında seyir gösteren bireylerin öncelikle çocuk psikiyatrisine yönlendirmeliyiz.

5) Nörogelişimsel bozukluklara ait çok fazla kulaktan dolma bilgi mevcut. Benim özellikle sormak istediğim nörogelişimsel bozukluk tanısı altında yer alan otizm spektrum bozukluğu olacak. Otizm spektrum bozukluğu denildiğinde akıllara gelen bir tanım mevcut ancak bu tanım sınırları dışında psikoloji öğrencilerine, mezunlarına nasıl bir tanım yapılabilir?

OSB kendini oldukça kolay gösteren pek çok belirtiye sahip bir nörogelişimsel bozukluktur. Ancak en yakın tanımı sanırım şu olacaktır; kişinin etrafıyla sözel ve sözel olmayan şekilde uygun ilişki kuramamasıdır. Bu ilişki kuramama sebebiyle bildiğimiz belirtileri gösterir.

Göz kontağında kısıtlılık, tekrar eden hareketler, motor planlamada zorluk, adına tepkisizlik, gecikmiş konuşma, seri sıralı yönergeleri takipte zorluk.

6) Otizm spektrum bozukluğu ve nörobilim dalının bariz kesişmeleri açık ve net. Bu kesişmeleri psikolog ve psikolog adayları için bu alanın psikoloji ile etkinliği nedir?

Özel eğitim alanında çalışan psikolog ve aday arkadaşlar için şunu söylemek gerekir. 0-6 yaşta öğrenmenin nörofizyolojisini bilmek, nörogelişimsel temelleri kavramak ve beyin temelli bir eğitim programı geliştirmek bireyin gelişimini sağlamak ile kalmayıp terapistinde bu yolcu çok keyifli geçirmesini sağlar.

Yani nörogelişimsel bozukluklara sadece davranış çıktıları olarak bakmayıp nörofizyolojisini bilip, girdiler üzerinden müdahale etmek çok önemlidir.

7) Nörogelişimsel bozukluklar ile sık sık kaynaklardan okuduğumuz duyu bütünleme terapisi, tanımını görmekteyiz. Duyu bütünleme nedir? Nörogelişimsel bozukluklar için önemi nedir? Hangi durumlarda duyu bütünleme kullanılabilir?

Duyu bütünleme kısaca, vücudumuzdan ve çevreden alınan duyu bilgisinin alınıp, anlamlandırılıp ve bunu uygun davranış oluşturulmasıdır. Çocukların duyusal süreçleri verimli ve doğru olduğunda çevre uygun tepkiler oluşur ve uygun beceri, davranış, dikkat ve self regülasyon (yani fiziksel, duygusal, bilişsel tepkileri kontrol edebilme) becerisi ortaya çıkar. O yüzden nörogelişimsel bozukluklar da duyu bütünleme değerlendirmesi yapmak oldukça önemli olup müdahalenin de önemli bir parçasını oluşturur noktadır.

8) Nörogelişimsel bozukluğu olan bir çocuk ile çalışan psikoloğun verimliliği nedir? Psikologların nörobilim alanını bu bozukluklar dahilinde bilmesi ne derece önemlidir?

Nörogelişimsel bozukluklarla alanında psikologlar oldukça verimli şekilde çalışmaktadır. Duyusal, duygusal, davranışsal çıktıların değerlendirmesinde psikologlar oldukça önemli bir yere sahiptir. Alanda mevcut eğitimleri takip etmek ve özellikle nörobilim ile ilgili alan bilgilerine artırmalarını öneririm.

9) Nörogelişimsel bozuklukların terapi yaklaşımlarının uygulanması bakımından psikoloji bölümü olarak nasıl bir konumdayız? Psikologların ve psikoloji öğrencilerinin nörogelişimsel bozukluklar hakkında var olan bilgisini geliştirmek için neler yapılabilir?

Değerlendirmeye önce sosyal alanda bakmak gerekir, çünkü akademik öğrenmeler piramidinin en üst kısmı oluşturmaktadır. Terapist ile olan ilişki, bireyin çevre uyarıları algılaması ve adaptasyonu eğitim/terapi programının olmazsa olmazıdır.

10) Nörogelişimsel bozukluklara sahip bir çocuk ile çalışan terapistin o çocuğun sosyal ve akademik yaşamına etkisi neler olabilir?

Nörogelişimsel bozuklukları tek bir pencereden değerlendirmek bizi oldukça dar bir programa iter. Halbuki nörogelişimsel bozukluklarla çalıştığımızda hem teorik hem uygulama bilgimizin olması her bireye özgü bir program çıkartmak açısından önemlidir.

11) Son olarak bu alanı seçecek olan psikoloji öğrencilerine ya da mezun psikologlarımıza önerileriniz var mıdır? Varsa nelerdir?

Bu olaya gelecek psikologlar ve adaylarımız için öncelikle mutlaka bu alanla ilgili eğitimleri tamamlamalı, gelişen alan içindeki güncel bilgileri takip etmeli ve saha içinde rehabilitasyon merkezlerinde çocuklarla birebir çalışmasını öneririm.

Sevgiler.

Özden Nur KARPINAR

Yorumlar

janan28 Şubat 2022 21:44
Öz ve net bilgiler verdiniz, okuması ayrıca zevkliydi. Teşekkürler:)
YanıtlaSil
Yanıtlar

Yorum ekle

PSITHOTH

Bu Blogda Ara