Ana içeriğe atla

DİL PSİKOLOJİSİ ÜZERİNE- HÜSEYİN GÜZEY

 

DİL PSİKOLOJİSİ ÜZERİNE




“Psikolinguistik, dil kullanımını ve buna eşlik eden bilişsel süreçleri araştırmak için biçimsel dil bilim modellerini kullanan bir psikoloji dalıdır.” (Amerikan Psikoloji Birliği, 2015). Alan yazında dil psikolojisi, psikodilbilim ve ruh dil bilimi biçimlerinde de yer alan psikolinguistik; dil bilim (linguistik) ve ruh bilim (psikoloji) alanlarının iş birliği çerçevesinde gelişim kaydeden ve bilişsel bir zemin temelinde ilerleyen bir bilim dalıdır. Psikolinguistik, dil bilim ve ruh bilimin yanı sıra antropoloji (insan bilimi), bilişsel psikoloji ve sosyoloji gibi bilim dallarıyla da iş birliği içerisindedir.
Psikolinguistiğin (bu yazıda bundan sonra dil psikolojisi olarak adlandırılacaktır.) kuramsal temelleri, 19. yy. ın sonlarına doğru “dil psikolojisi” adı altında geliştirilmeye başlanmıştır. Bu alan, J. Kantor’un “Dil Bilgisinin Nesnel Psikolojisi” adlı kitabında psikolinguistik terimini kullanmasıyla bir bilim dalı hâline gelmiştir. Bu bilim dalının popüler hâle gelmesi, N. Pronko’nun 1946 yılında kaleme aldığı “Dil ve Psikolinguistik: Bir Gözden Geçirme” başlıklı yazısı neticesindedir. Bu alan daha sonra E. Osgood ve A. Sebeok’un ortak kitabıyla iyice ilgi kazanmıştır (“Psycholinguistics”, 2021). Dil psikolojisi insan dilini; “dil edinimi”, “dil anlayımı”, “dil üretimi” ve “ikinci dil edinimi” alanları çerçevesinde ele alır (“Psycholinguistics”, 2021). Bununla birlikte, Slobin (1979)’in belirttiği üzere dil psikolojisi araştırmaları; dilin algılanması, kavranması ve hatırlanması üzerinden yürütülür. Slobin (1979)’e göre, dil psikolojisi alanında yürütülen deneylerin “dil bilim ve psikoloji kuramlarının öne sürdüğü yapıların dil davranışlarında kanıtlarını aramak” ve “dil kullanımını içeren işlevleri açığa vurmak” şeklinde iki temel amacı vardır (Ekmekçi, 1991).
Dil psikolojisinin ilgilendiği temel alanlardan birisi olan “dil edinimi”, bir çocuğun bir dili nasıl edindiği sorusu üzerinde durur. Bu edinim süreci, doğuştan getirilen kalıtsal özellikler ile zamana bağlı olarak kazanılan davranışlar üzerinden yorumlanır. Nitekim, alan yazında çocukların dil edinimi sürecini açıklama konusunda “doğuştancılık” ve “davranışçılık” perspektifleri yer almaktadır. 1960’lı yıllardan itibaren bilişsel devrimin psikoloji üzerinde hâkimiyet kurmasıyla birlikte, öncel hâkim konumundaki “davranışçılık” yerini “doğuştancılık” akımına bırakmıştır (“Psycholinguistics”, 2021).
Dil psikolojisinin ilgilendiği ikinci temel alan olan “dil anlayımı (dili anlama)” bir kişinin gündelik yaşamda kullandığı dili nasıl anladığı sorusu üzerinde durur. Dili anlama olgusunun araştırılmasında anlamsal ayrımlandırma (semantic differantial) ve okuma çalışmalarından yararlanılır. (“Psycholinguistics”, 2021). Dil psikolojisinin ilgilendiği bir diğer temel alan olan “dil üretimi” ise, bir kişinin yazılı veya sözlü olarak bir dili nasıl ürettiği sorusu üzerinde durur. Dil üretim sürecinin anlaşılmasında öncelikle “konuşma hataları”na başvurulur. Konuşma hatalarının incelenmesinin temel nedeni; konuşmanın planlılık düzeyini, sözcük dağarcığının düzenlenme yolunu ve biçim bilimsel olarak karmaşık sözcüklerin bir araya getiriliş biçimini açıklamasıdır. Dil üretim süreci genel hatlarıyla “kavramsallaştırma”, “simgeleme”, “uygulama” alt başlıklarında incelenir. (“Psycholinguistics”, 2021).


Dil psikolojisinin temelde ele aldığı konular; “yabancı dilde eğitim”, “hitabet ve iletişim süreci”, “siyasi propaganda ve miting eylemi”, “sanatsal etkinliklerde dilin işlevi”, “toplumların kültürel etkileşimleri”, gibi genel konular ile “iş yerlerinde yabancı sözcük kullanımı”, “kültürel bir hava oluşturmak veya akademik görünmek kaygısıyla cümlelere yabancı sözcük serpiştirme”, “dinî vaazlarda yabancı dili tercih etme”, “bebeklere ad verme biçimi”, “lakap ve müstear isim kullanma” gibi özel konular çerçevesindedir (Taştekin, 2016). 
Dil psikolojisi; insan dilini, yöntem bilimsel olarak “davranış görevleri”, “konuşma hataları (sürçülisan)”, “göz devinimleri”, “nörogörüntüleme”, “hesaplamalı modelleme” gibi yöntemlerle ele alır (“Psycholinguistics”, 2021).

Hüseyin Güzey 

 KAYNAKLAR
Ekmekçi, Ö. (1991). Psikodilbilimin amacı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 
1, 6-7. 10 Ağustos 2021, ekmekci.com.
Psycholinguistics. (2021, August 3). In Wikipedia.
Kelaher, C. (2016, July 6). What is Psycholinguistics? APA Books.
Taştekin, A. (2016). Dil psikolojisinin ilgi alanları. Turkish Studies, 11(4), 987-1000. 
[Psycholinguistics Image of Two Mechanical Head]. (2019). University of York.  https://www.york.ac.uk/language/research/psycholinguistics/
[Psycholinguistics Image of Two Figured Head on Black Board]. (t.y.) University of York.  https://www.york.ac.uk/study/postgraduate-taught/courses/ma-psycholinguistics/
 

Etiketler

Etiketler:

Yorumlar

Yorum Gönder

POPÜLER YAZILAR

GERÇEKLE HAYALİN BİRBİRİNE GİRDİĞİ BİR FİLM: FRACTURED- DORUKHAN SAĞLAM

  GERÇEKLE HAYALİN BİRBİRİNE GİRDİĞİ BİR FİLM:  FRACTURED Beynimize ne kadar güvenebiliriz? Biz mi beynimizi yönetiriz yoksa o mu bizi yönetir? Zihnimiz gerçekleri bile saptırabilecek kadar güçlü müdür?  Fractured filmi boyunca işte tam da bu soruları soracaksınız kendinize. Zaman zaman ne olduğu konusunda karmaşaya düşebilir, ne olduğunu tam anlamlandıramayabilirsiniz. Kimi zaman ise tam her şeyin açıklandığını düşündüğünüzde bir sonraki sahne tüm fikirlerinizi altüst edebilir. Gizem, gerilim ve psikoloji konulu filmler ilginizi çekiyorsa bu film tam da size göre olacaktır. Film, evli bir çiftin yolculuğu ile başlamaktadır. Ray ve Joanne Monroe ufak kızları Peri ile birlikte seyahat ederken bir benzin istasyonunda mola verirler. Bu benzin istasyonunda mola verdikleri sırada kızları bir kaza geçirir. Peri inşaat alanının kenarında dururken bir köpek gelir, Ray köpeği korkutmak için taş atsa da köpek Peri’nin üzerine giderek onu korkutur ve korkarak geri kaçan Peri inşaat ...
5 yorum
Devamı

GOOD WİLL HUNTİNG(CAN DOSTUM)- ÖZGE CEYLAN

  GOOD WİLL HUNTİNG(CAN DOSTUM) Good Will Hunting  Türkçe ismi ile Can Dostum    Matt Damon  ve  Ben Affleck 'i n senaryosunu yazmış olduğu,   Robin Williams ’ın başrolünü oynadığı Oscar Ödülü almış bir filmdir.  Film de yer alan oyuncu Matt Damon ve Ben Affleck Hollywood Sinema dünyasında önemli bir noktaya gelmekle beraber Film ile En iyi Senaryo ödülünü almışlardır Bu ödül ile birlikte sinema yaşamının bir çok alanında yer almışlar ve performanslarını sergilemişlerdir. Geçmişten günümüze filmler ele alındığında psikoloji, eğitim gibi insan ve toplumu ele alan birbirinden farklı birçok alanda filmlerden yararlanmaktadır. Bu nedenle  psikoloji sahasında da kullanılmaktadır  Filmler baktığımız zaman bireyin yaşamını yansıtmak ile beraber kimi zaman kişilerin gerçek yaşam öyküsünden yararlanılarak oluşturulmaktadır.   Filmler alanda fazlasıyla kullanılmaya başlamaktadır şöyle ki sinema terapisi terapi içerisinde yardımcı bir ara...
Yorum Gönder
Devamı

SIGMUND FREUD VE AŞKIN PSİKOLOJİSİ-ROJDA ÇELİK

SIGMUND FREUD VE AŞKIN PSİKOLOJİSİ Aşk şairlerin uydurmasıdır, demiştir Ursula K. Le Guin Malafrena adlı romanında. Peki, şairlerin anlam yüklemeleri sonucu mu aşk insan hayatında bu kadar değerli olmuştur, yoksa aşkın insan hayatında bu kadar değerli olması mı şairleri yazmaya yöneltmiştir. Bu soruların cevabını bilmemekle beraber gelin Freud’un “Aşkın Psikolojisi” kitabını inceleyerek bu konuya ışık tutmaya çalışalım. Freud denince hemen hemen herkesin aklına cinsellik gelir. Çünkü psikoloji ile ilişkili çoğu kavramı cinsellik temelinde açıklamıştır. Aşk kavramı da bunlara dâhildir.  Freud’un yaşadığı dönemde cinsellik, toplumun ahlaki değerlerinden dolayı baskıya maruz kalıyordu. Evlenmeden yaşanan cinsel birliktelikler hoş karşılanmıyor ve ayıplanıyordu. Cinsellikten açıkça söz etmek bile mümkün değildi. Bu durumun getirdiği cinsel eğitim yetersizliği hem erkek hem de kadının yaşantısında zorluklara neden oluyordu. Günümüzde de bu durumun geçerliliğini koruduğunu biliyoruz. Öze...
Yorum Gönder
Devamı

NÖROPSİKOLOJİDE ÇALIŞMA ALANLARI VE STAJ İMKANLARI- FATMA NUR ERGÜN

  NÖROPSİKOLOJİDE ÇALIŞMA ALANLARI VE STAJ İMKANLARI Merhaba sevgili okurlarımız. Uzuun bir aradan sonra tekrar sizlerle buluşmak beni çok heyecanlandırdı. İnşallah sizler de aynı heyecanla yazılarımızı okur ve beğenirsiniz. Gelelim bu sayımızın konusuna gerçi başlıktan anlamışsınızdır ama ben yine de söyleyeyim. Bu ay sizlere psikolojinin en genç alt alanlarından biri olan nöropsikolojiyi tanıtmaya çalışacağım. Nöropsikoloji beynimizin yapısı ve işlevleri ile davranışlarımız ve zihinsel süreçlerimiz arasındaki ilişkiyi inceler. Bu süreçler     dikkat, dil, yönetici işlevler, hafıza, praksis (öğrenilmiş motor aktiviteler), gnosis (beynin daha önceden öğrenilmiş olan bilgileri tanıyabilme yeteneği) ve karar verme yetisi gibi işlevleri kapsamaktadır (Aklınızı Keşfedin, 2020). Aynı zamanda Nöropsikoloji beynimizde oluşan bir deformasyonun bilişsel yeteneklerimiz ve davranışlarımız üzerindeki etkilerini saptamaya çalışan bir alt alandır. Nöropsikolojinin de kendi içinde deney...
Yorum Gönder
Devamı