YALNIZLIK MI, BOZUKLUK MU? ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU- ŞEYMA NUR YILMAZ

Yalnızlık Mı, Bozukluk Mu? Şizotipal Kişilik Bozukluğu

İnsanlar kimi zaman belirli bir süre kendilerini diğer insanlardan uzaklaştırarak, kimi zaman da tamamen yalnızlaştırarak huzur bulmaktadırlar. Hayat, insanları beklenmedik olgu ya da olaylarla karşılaştırarak onların seçimlerini belirgin kılmaktadır. İnsanın aniden yakın ilişkilerden rahatsızlık duyması gibi sosyal işlevsellikte bozulmalar yaşaması ise oldukça farklı bir durumdur. Toplumun %3'ünün sahip olduğu bu durum, şizotipal kişilik bozukluğu olarak adlandırılmıştır (Özer, Ulusoy, Kabakçı ve Uluşahin, 2003).

Diğer insanlarla yakınlık kurmak istemesine rağmen kuramayan ve paylaşımda sorun yaşayarak yakın ilişkiye girmekte yetersiz olan şizotipal bireyler, sosyal yetersizlikle beraber birçok farklı durumla da karşı karşıya gelebilmektedirler. Bunlardan bazıları; sosyal yetersizliğe bağlı olarak yakın arkadaş sahibi olamama, farklı inanışlar, paranoid ve kuşkulu fikirler, görünümde abartı, sıra dışı eylemlerde bulunma, sıra dışı konuşma gibi çeşitli faktörlerdir. Şizotipal bireyler, kendi bedenleriyle ilgili olarak çeşitli halüsinasyonlar (bir kolunun yeşil olması gibi) görebilmektedirler. Bu bireyler her ne kadar şizofreniyle benzerlik gösterse de, yaşadıkları sanrılar şizofreniye oranla daha hafiftir. Şizofrenideki gibi ağır ve kötü hissetmeye neden olabilecek sanrılar yerine, kendilerini özel hissetmelerini sağlayan sanrılar yaşayabilirler. DSM V'te yer alan 9 belirtiden en az 5'inin süreklilik göstermesi ile teşhisi konulan bu bozukluk, şizofreniden daha hafif sanrılar gösterse de teşhis almış olan bireylerin %10'u intihar girişiminde  bulunmaktadırlar. Bu girişimlerin birçok sebebi olmakla birlikte, hayali arkadaşı söylediği için intihar girişiminde bulunduğunu ifade eden şizotipal bireylere de rastlanmaktadır (Karaosmanoğlu, 2002).

Bu bireylere bir örnek niteliği taşıyan M.E., ailesi onun için kliniğe başvurduğunda henüz 13 yaşında bir erkek çocuğudur. Okulda yaşadığı sosyal uyumsuzluklar ve ötekileştirilme, insan ilişkilerinde yetersizlik ve göz temasından kaçınma, kış mevsiminde dahi okula leopar baskılı tayt ve terlikle gitme, cebinde nazarlık ve gösterişli bir yelpaze taşıma, renkli taşların enerjisinden faydalandığını iddia etme, büyü ve falcılığa karşı özel bir ilgi ve merak duyma gibi çeşitli özellikler taşımaktadır. M.E., konuşma üslubunda farklılık ve eylemlerinde sıra dışılık gibi nitelikler taşıması nedeniyle şizofreniye yönelik benzer özellikler gösterirken, gerçeği değerlendirme yetisinde ciddi bozulma taşımamasıyla ilgili olarak şizofreniden farklılık göstermektedir (Ünver, Öner ve Yurtbaşı, 2013). 

Şizotipal kişilik bozukluğu çeşitli belirtiler nedeniyle şizofreniden farklılık göstermesine rağmen ilgili literatür, şizotipal bireylerin gelecekte şizofreni teşhisi alma ihtimallerinin azımsanamayacak kadar yüksek olduğunu ifade etmektedir. Şizotipal bozukluk ve şizofreni arasında kalıtımsal bir ilişkinin varlığının söz konusu olması da bu bilgiyi destekler niteliktedir (Tuğtekin, 2016).

Şeyma Nur Yılmaz

KAYNAKÇA

Karaosmanoğlu, H. Alp (2002.11.03). ''Şizotipal Kişilik Bozukluğu'', Erişim tarihi: 2021.15.06, https://www.psikonet.com

Özer, S., Ulusoy, S., Kabakçı, E. ve Uluşahin, A. (2003). “Şizotipal Kişilik Özellikleri” Alt Ölçeği: Değerlendiriciler Arası Güvenilirlik Çalışması. Klinik Psikiyatri, 6, 141-146.

Tuğtekin, U. (2016). Problemli İnternet Kullanımı Sergileyen Bireylerin Şizotipal Kişilik Özellikleri. In 4th International Instructional Tecnologies & Teacher Education Symposium, 179-184.

Ünver, B., Öner, Ö. ve Yurtbaşı, P. (2013). Şizotipal Kişilik Bozukluğu İle Otizm Spektrum Bozukluklarının Ayırıcı Tanısı: Bir Olgu Sunumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 26, 65-70.