Siz değerli okuyucularıma öncelikle kocaman bir merhaba diyerek yeni yazıma başlamak istiyorum. Bu ay ekip arkadaşlarımla sizin de beğeneceğinizi umduğumuz Nörobilişsel Bozukluklar temasında karar kıldık. Şimdiden hepinize keyifli okumalar dilerim...
Benim konum ‘Parkinson Hastalığına Bağlı Yeğin ya da Ağır Olmayan Nörobilişsel Bozukluk’. Konunun derinine inmeden önce nörobilişsel bozukluk nedir diye kısaca açıklamak isterim. Nörobilişsel psikoloji en genel anlamıyla beyin fonksiyonlarını inceler. Nörobilişsel bozukluk dediğimizde de kast edilen şey beyin yapısında veya fonksiyonlarında çeşitli aksaklıkların olmasıdır. Bu bozukluğa sahip olan hastalarda anıların hafızada tutulmasında, problem çözmede, algı süreçlerinde,dürtü kontrollerinde ve soyut düşünme gibi nörobilişsel kabiliyetlerde zayıflıklar gözlenmektedir.
Parkinson hastalığı nedir diye açıklamamız gerekirse de; hareketlerde yavaşlama ve titremeyle kendini gösteren, hayat kalitesini oldukça düşüren bir hastalıktır. Hastalar arasında genel popülasyonu 60 yaş üzeri bireyler oluşturmaktadır. Genetik faktörlere bağlı olarak 40’lı yaşlarda da gözlenebilmektedir. Hastalar arasında cinsiyet seyrine baktığımızda erkeklerde kadınlara göre daha yüksek bir oranın var olduğu görülür. Hareketlerde yavaşlama ve titreme gibi belirtilerin sebebine bakacak olursakta beyinde dopamini üreten hücrelerin bozulmasıdır diyebiliriz. Nitekim beyinde dopamini üreten hücreler hareketlerin kontrolü ve akıcılığından sorumludurlar. Parkinson hastalığında beyinden kaynaklanan hareket bulgularından başka hareket haricinde belirti ve şikayetler de izlenir. Bunlara örnek olarak kabızlık, kan basıncının düşmesi, depresyon, uyku bozuklukları ve koku duyusunun kaybı gösterilebilir. Nadir de olsa bazı hastalarda bunama da eşlik edebilmektedir. Peki dopamini üreten hücrelerde bu bozukluk neden ortaya çıkabilir? Vücutta doğal olarak üretilen bir kimyasal olan dopaminin düşmesinde, genetik faktörlerin yanı sıra zirai ilaçlar gibi çeşitli kimyasalların da etkisi olabilmektedir. Hatta buna yaşlılığı da eklememiz mümkündür. Çünkü insan beyninin yaşlanması sonucunda da dopamin hücrelerinde azalma meydana gelmektedir. Tedavi aşamasına gelecek olursak geliştirilecek tedavi protokolünde hastanın yaşı, hastalığın belirtileri ve evresine dikkat edilir. Öncelik ilaç tedavisidir. Dopamin maddesinin üretim açığı kapatılmaya çalışılır. İlaç tedavisinin yanı sıra cerrahi müdahale de başvurulan tedavi yöntemlerinden biridir. Cerrahi müdahaleye örnek olarak beyin pili yöntemi örnek gösterilebilir.
Tanı aşamasına geldiğimizde ise dikkat edeceğimiz hususlardan bir tanesi DSM kriterlerinin yaşlı ve genç yetişkinler için aynı oluşudur. DSM kriterleri, semptomlar tıbbi bir durum veya ilaç yan etkileriyle açıklanabiliyorsa, bir psikolojik bozukluğun teşhis edilmemesi gerektiğini belirtir. DSM-5 kriterlerine göre bir kişiye ‘Parkinson Hastalığına Bağlı Yeğin ya da Ağır Olmayan Nörobilişsel Bozukluk’ tanısı konulabilmesi için bazı faktörleri karşılıyor olması gerekmektedir. Bu hususta karşımıza iki madde çıkmaktadır:
1. Neden olucu karma etkenlerin olduğuna ilişkin kanıt yoktur (başka nöroyozlaştırıcı bir hastalık ya da beyin-damar hastalığının ya da bilişsel gerilemeye katkıda bulunmuş olabilecek başka sinirsel, ruhsal ya da genel hastalık ya da durumun yokluğu).
2. Parkinson hastalığının, nörobilişsel hastalığın öncesinde bulunduğu çok açıktır.
Eğer hasta her iki maddeyi de taşıyorsa parkinson hastalığına bağlı yeğin ya da ağır olmayan nörobilişsel bozukluk tanısı konulabilmektedir. Birinci ya da ikinci maddenin etkilerini gösteriyorsa Parkinson hastalığına bağlı olabilir yeğin ya da ağır olmayan nörobilişsel bozukluk tanısı konmalıdır.
2)Öztürk,G.(19 Mart 2019). Parkinson Hastalığı. 9 Mart 2021 tarihinde https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/parkinson-hastaligi/ adresinden erişildi.
3)Memorial Tıbbi Yayın Kurulu. (12 Haziran 2020). Parkinson Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? 9 Mart 2021 tarihinde https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/parkinson-hastaligi-nedir-belirtileri-nelerdir adresinden erişildi.
Yorumlar
Yorum Gönder