DÜNYAMIZDA ALZHEIMER VE HATIRLATTIKLARI-NİSA SIK

 

DÜNYAMIZDA ALZHEIMER VE HATIRLATTIKLARI

İnsanlar, evrende ki tüm canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler. Bu döngü içerisinde, farklı gelişim evrelerinden geçerler. Bunlardan biride yaşlılık evresidir. Yaşam döngüsünde yaş almakla beraber canlıları bazı değişimler de karşılamaktadır. Cahit Sıtkı Tarancı’nın “şakaklarıma kar mı yağdı ne var?”  mısrasında anlatmaya çalıştığı gibi fiziksel değişimler, “yalandır kaygısız olduğum yalan” mısrasıyla da anlatmaya çalıştığı ruhsal değişimler bizleri karşılamaktadır. 

Bunların yanında yaşlanmayla birlikte, nitel ve nicel bazı değişiklikler meydana gelir. Sağlıklı yaşlanmada bilişsel işlevlerde ki bu azalma; bellekte ve bilgi işleme hızında ki azalma ile kendini gösterir. Bu değişimler günlük işlevler açısından önemli ve ilerleyici değildir. (Can & Karakaş, 2005). Fakat, demans yaşlanmayla birlikte prevalansı artan ciddi bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm demans tipleri arasında en sık görüleni olarak Alzheimer hastalığıdır. Alzheimer hastalığı, adını 1907'de Alman doktor Alois Alzheimer'den almıştır. Alzheimer hastalığı, beyin nöronlarına zarar veren, ilerleyici ve dejeneratif bir hastalıktır. Hafızada, davranışlarda ve düşünmede bozulmalara neden olur. Çoğu bilim insanı beyinde bulunan ve hastalığın oluşmasında etkili olan iki proteinin varlığından söz etmektedir. Bu proteinler, Alzheimer'lı birinin beyninde anormal seviyelere ulaşır ve nöronlar arasında toplanan, hücre fonksiyonunu bozan plaklar oluşturur. Ancak bugün hala bilim insanları, bu proteinlerin bu tür zarar verici seviyelere ulaşmalarına yol açan nedenin ne olduğunu bilememektedir. (Keser, 2019). Alzehimer da bilişsel bozuklukların gelişimi 3 ana evrede meydana gelmektedir.  Hastalığın ilk evresi, yavaş ve sinsi gelişen amnestik evredir. Bu evre, klinik öncesi döneme denk gelmektedir ve beynin medial temporal lobunu etkilemektedir. Bir sonraki evre, bilişsel işlevlerde ki bozuklukların günlük yaşama yansıdığı, erken klinik dönemdir. 3. Ve son evre ise global sendrom evresidir. Burada, kişilerde yaygın bozukluklar ortaya çıkar. Bu evreler boyunca, beyinde meydana gelen sinap kayıpları özellikle hipokampüs ve amigdalada meydana gelmektedir. Daha sonra periatemporal alanlara ve prefrontal kortekse doğru sinaps kaybı ilerlemektedir. Beyinde meydana gelen bu değişimler, psikolojik alanlarda da kendini göstermektedir. Duygulanımda ve bilişsel alanlarda bozukluklar meydana gelmektedir. gözlenen başlıca duygulanım bozuklukları kaygı ve depresyondur. Bunların yanında apati, kişilik değişiklikleri, huzursuzluk, aşırı hareketlilik, ajitasyon gibi davranış bozuklukları da gözlenir. Alzheimer hastalarında paranoid hezeyanlar ve intihar düşünceleri de izlenebilir. Hipokampüste ki bozulma bellek kaybı olarak kendini göstermeye başlar. İlerleyişle beraber de dil, dikkat, muhakeme yeteneği gibi bilişsel işlevlerde bozulmalar meydana gelir. Dil sürçmeleri, odaklanamama, eşyaları uygun yerlere koyamama şeklinde davranışlar sergilemeye başlarlar. (Can & Karakaş, 2005). Yedi evreden oluşan Alzhemier hastalığının son evresinde kişi en yakınlarını tanıyamaz ve tamamen bakım verene bağımlı hale gelir. Günümüzde hastalığın tedavisi maalesef yoktur. Çünkü nedenleri hakkında bilim dünyasında halen çalışmalar devam etmektedir. Genetik yapı, alkol ve madde kullanımı, sosyo-ekonomik düzey hastalığın nedenleri arasında sayılmaktadır. Hastalık seyrinde kişilikte meydana gelen değişimleri görmekte mümkündür. Sakin yapıda bir kişinin, hastalıkla beraber daha öfkeli birine dönüşmesi mümkün olabilir. paranoid hezeyanlar, agresyon, diurnal (gece- gündüz ritminin bozulması), affektif bozukluklar hastalık seyrinde karşımıza çıkan psikopatolojik durumlardı. (Taneli, 2017)
Bilimin her geçen gün bizlere yeni kapılar açması alzhemier hastalığı konusunda ki umutlarımızı da arttırmaktadır. Umarım gelecek, bize bu hastalık hakkında güzel haberler verir.

Nisa SIK

 

 

KAYNAKÇA

Can, H., & Karakaş, S. (2005). Bilişsel Süreçlerde Alzheimer Tipi Demansa. Ankara.
Keser, E. (2019). Alzheimer hastalarına yönelik sosyal hizmet müdahaleleri . Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 121-128.
Taneli, B. (2017). Geriatrik Psikiatri’de Alzheimer Hastalığı ve. Bursa: Uludağ Üniversitesi.