TRİKOTİLLOMANİ (SAÇ YOLMA BOZUKLUĞU)- MERVE CEREN ŞAFAK

TRİKOTİLLOMANİ 

(SAÇ YOLMA BOZUKLUĞU)

Beden imajı, kendimizi algılayış biçimimiz açısından önemlidir. Beden imajımız dış görünüşümüzü, onunla ilgili düşüncelerimizi ve duygularımızı kapsar (Fettahoğlu, 2014). Bizleri bir bütün olarak etkileyen bu imajın bir parçası da saçlardır. Saç fiziksel açıdan en hızlı değişimi sağlayan parçadır. Kolay şekillendirilir ve boyanabilir böylece kısa sürede etkili değişim elde edilir. Bu kadar hızlı ve etkili değişim sağlayan saçların, bazı bireylerde psikolojik bozukluk kaynağı olduğunu biliyor musunuz?

Trikotillomani, saç yolma bozukluğu olarak bilinen bu bozukluk bedenimizde değişimlere neden olduğu gibi ruhsal anlamda da birçok zorluğu beraberinde taşımaktadır. ‘‘Trikotillomani kelimesi, Yunanca saç (trich), yolma (tillo) ve hastalık derecesinde dürtü (mania) kelimelerinin birleşiminden oluşur’’ (Konkan, Şenormancı, Sungur, 2011). Saç yolma bozukluğunun alt tipleri vardır; otomatik saç yolma ve odaklanarak saç yolma bu alt tiplerdir. Kişiler farkında olmadan saçlarını yolabilir ya da rahatlamak için bu eylemi gerçekleştirebilirler (Tamam, Demirkol, 2019). Bu bozukluk saç kaybına neden olmakla beraber kişinin günlük hayatında da bozulmalara neden olmaktadır.

DSM-IV Tanı kriterlerinde Dürtü Kontrol Bozukluğu altında ele alınan saç yolma bozukluğu, Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal Ve Sayımsal Elkitabı (DSM-V) ile Obsesif- Kompulsif ve İlişkili Bozukluklar (takıntı- zorlantı bozuklukluğu) adı altında ele alınmaktadır. Bireyin bu trikotillomani tanısı alabilmesi için aşağıda bulunan DSM-V Tanı kriterlerini sağlaması gerekmektedir.

‘‘A. Saç yitimi ile sonuçlanacak biçimde kişinin yineleyici olarak saçını yolması.

B. Yineleyici olarak saç yolmayı azaltma ya da durdurma girişimleri.

C. Saç yolma, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.

D. Saç yolma ya da saç yitimi başka bir sağlık durumuna (örn. dermatolojiyle ilgili bir durum) bağlanamaz.

E. Saç yolma, başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz (örn. beden algısı bozukluğunda dış görünümle ilgili algılanan kusur ya da özürü düzeltme girişimleri)’’ (DSM-V, 2013).

Trikotillomani, saç yolmanın yanı sıra sakal, bıyık, kirpik, kaş yolma şeklinde de belirti gösterebilir. Bu bozukluğa sahip bireylerin bir kısmı sadece yolmaz yoldukları parçayı yutma eylemi ile devam edebilir. Bu durum ‘Trikofaji’ (Rapunzel Sendromu) olarak anılır ve yutulan saçlar kusma, kilo kaybı ya da bağırsakta tıkanma yaşanmasına neden olabilir (Fettahoğlu, 2014).

Saç yolma bozukluğu çocukluk çağında ortaya çıkabilir ve ergenlik dönemi ile davranışta artış gözlemlenebilir. Bu davranışın birçok nedeni olabilir ancak çevresel faktörler ele alındığında travmalar, ebeveynlerin boşanması, ölüm gibi yaşam olayları etkilidir. Trikotillomani genetik yatkınlık içerebilir, ailede aynı davranışı sergileyen birileri olabilir ya da başka türde takıntı- zorlantı bozukluğu (obsesif- kompulsif bozukluğu) sergileyen bir aile bireyi olabilir. Bozukluk, başka bozukluklarla birlikte gözükebilir (anksiyete, duygudurum, madde kullanım bozuklukları, depresyon). Yapılan araştırmalara göre, tedavi aşamasında multidisipliner bir yaklaşım gerekmektedir. İlaç tedavisi ve kognitif davranışçı terapi birlikte etkili sonuç verebilmektedir.



Teşekkürler,

MERVE CEREN ŞAFAK

Kaynakça

1) Çığıl Fettahoğlu, E. (2014). Primer psikiyatrik bozukluklarla ilişkili saç kayıpları. Archives of the Turkish Dermatology & Venerology/Turkderm, 48.

2) Konkan, R., Şenormancı, Ö., & Sungur, M. Z. (2011). Trikotillomani: Tanı, farmakoterapi ve kognitif davranışçı terapisi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 21(3), 265-274.

3) Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.

4) Tamam, L., & Demirkol, U. D. M. E. (2019) Obsesif Kompulsif Bozukluk ve İlişkili Bozukluklar.

5) http://cocukca.org/cocuk-gelisimi/cocuklarda-sac-yolma-hastaligi-trikotillonomi-nedir/