KUSURSUZLUK- ÖZDEN NUR KARPINAR

KUSURSUZLUK

“Kusur benim imzamdır. Bir ismim olduğu sürece bir kusurum da olacacak olmalı.”

İhsan Oktay Anar

Vaka örneği;

“Bay A, 52 yaşında başarılı bir avukattır. Hafızasını kaybetme korkusu yaşamaktadır. 30 yaşında depresif bir atak geçirmiştir. Depresyon yedi seanslık EKT (Electro Convulsive Therapy) sonucunda başarılı bir şekilde tedavi edilmiştir. EKT ardından unutkanlık yaşadığını bildirmiştir. EKT, yaygın bilinen adı ile elektroşok günümüzde majör depresyon vakalarında, manik bozukluklar ve şizofreni tedavisinde kullanılır. Hastanın kafasına yerleştirilen elektrotlar ile beyne verilen elektroşoklardan oluşur demek en kısa tanımlaması olabilir. Başarılı bir sonuç gösterse de elbette yan etkileri mevcuttur. Bay A, 47 yaşına geldiğinde bir depresif atak daha geçirmiştir ve onu kaygılandıran depresyonun kendisi değil, yaşadığı unutkanlığın tekrardan yaşayacak olması olmuştur. Bay A, işe giderken bir gün yanından geçen birinin kıyafetini hatırlarsa kendince yaptığı hafıza testini başarı ile geçeceğini düşünmüştür. Artık bu bir ritüel haline geldiğinde kıyafetleri hatırladığında kendini rahatlamış, hatırlamadığında kaygılı ve mutsuz hissetmiştir. Ardından zihninin hiçbir detayı atlamadığından emin olmak için her şeyi not almaya başlamıştır. 3 senede 67 defter not almıştır ve artık bu kompulsüyonları yaşamamak için uzun bir süre evden çıkmamaya başlamıştır.” (Uzun,2009).

Yukarıda okuduğunuz örnek bir OKB (Obsesif-Kompülsif Bozukluk) vakası öyküsüdür. OKB, obsesyonlar ve kompulsüyon eşlik ettiği bir bozukluktur. Obsesyon(saplantı), kendiliğinden bilinç alanına giren çoğunlukla saçma olduğu bilinse bile yineleyici, girici, sıkıntı yaratan düşünceler veya dürtülerdir. Okuduğumuz vakada obsesyon hafızası ile ilgiliydi. Kompulsüyonlar(zorlantı), obsesyona engel olmak için ritüel haline gelen motor davranışlar, mental eylemlerdir. (Bayar ve Yavuz,2008). Vaka örneğinde kompulsiyonlar hafıza testi ve ardından her şeyi her an not alma davranışıdır. OKB, kaygı bozuklukları arasında yer alırken DSM-5 tanı ölçütleri kitabı ile birlikte artık ayrı bir bozukluk olarak tanımlamaktayız (Amerikan Psikiyatri Birliği,2014). Çoğunlukla OKB kirlenme obsesyonu yıkanma kompulsüyonu olarak bilinse de şüphe ve zarar görme obsesyonu kontrol etme kompulsüyonu, simetri obsesyonu sıralama ve sayma kompulsüyonu, biriktirme kompülsüyonu ve cinsellik, din ve suçla ilgili obsesyonlar olarak sınıflandırılabilir (Abramowitz, Taylor ve McKay, 2009; Evliyaoğlu,2019). OKB ile karşılaşma ya da bireyin kendisinin olma ihtimali sanılanın aksine oldukça düşüktür. Zaman zaman her insanın kurtulamadığı düşünceler olur. Günlük stres, kaygı, dönemsel zorlayıcılar yaşam boyu bizlere eşlik edecektir. Fakat OKB tanısı için ritüel, devamlılık gerektiğini vurgulamakta fayda vardır. Araştırmalar bu tanının kültürler arasında değişiklik gösterdiğini saptamıştır. Örneğin,2000 yılında yapılmış bir araştırmada tanı alma yüzdeleri; Kanada’da %3.1, Almanya’da %0.5 olarak kaydedilmiştir (Grabe ve ark., 2000; Evliyaoğlu,2019). Türkiye’de yapılan bir senelik araştırma ise görülme sıklığını %3 olduğunu bulmuştur (Çilli ve ark., 2004; Evliyaoğlu,2019). Kültürel etkilerine göre değişiklik gösterdiği vurgulanmıştır. Örneğin, Türkiye’de kadınlar temizlik obsesyonu erkeklerde ise agresyon obsesyonu görülür. Arap ve Orta Doğu’da kirlenme ve din obsesyonları, Çin popülasyonunda ise simetri obsesyonu en sık görünen obsesyon tanısıdır (Evliyaoğlu,2019).

Son zamanlarda medyanın etkisi ile (bu konuda azımsanmayacak derecede) OKB konusunda toplumumuzun aşina olduğunu söyleyebiliriz. Obsesyonların zorlayıcılığının kimi zaman ilişkilere ne derinden zarar verebileceğini çok olmasa bile farkındalık kazandığını söyleyebiliriz. Çoğunlukla hatta ve hatta uzmanların bile kimi zaman OKB gibi bir rahatsızlığı dönemsel bir obsesyona bağladıklarını okumakta ve dinlemekteyiz. Evet, bu obsesyon ve kompulsüyonlar yeni ortaya çıkmış olabilir ama bireyi yalnızca “dönemsel” değerlendirmek herhangi bir kitabın son sayfasını okumak gibi olacaktır. Bay A. Vakası gibi bir çok vaka ve insan çevremizde herhangi bir “kirlenme” obsesyonunu kimi zaman sadece fiziksel temizlik değildir. Zihinsel kirlenme ve zihinsel olarak temizlenmektir aynı zamanda.

Bay A. vakasının başarıya verdiği önemi anlayabiliriz. Mükemmel bir hafıza, başarılı bir iş, negatifliğe karşı aşırı hassasiyet (bu hassasiyet Bay A. örneğinde depresif atağı beraberinde getirmiştir) hafızasının mükemmel olmasını kaygıdan kurtaracak ve depresif hissetmesinin önüne geçecektir. Tam bu noktada bizler anlıyoruz işte bu ritüel davranışlar bu gibi kaygılardan belki kötü olan her şeyden koruyacağına dair inançları olduğu için tekrarlıyorlar. Aslında OKB’li bireyler gayet tabii farkındalar davranışların irrasyonel oluşunun fakat bu irrasyonel davranışları bırakmak sanılanın aksine oldukça zordur (Evliyaoğlu,2019). Vaka örneğinde gördüğümüz üzere bu durumu tek bir boyut ile açıklayamayız bireyin farklı boyutlarını ele almak zorundayız. “Hafıza” olarak okumaya başladığımız metin kitabın yalnızca son sayfalarından ibarettir. Uç noktaları görmek, çözümün tekrarlama davranışı haline nasıl çevirdiğini, bu davranışın kesin çözüme evrilmesi vb. gibi faktörler vardır (Uzun,2009).

İnsani bir güdü olarak kötülükten, hastalıktan, mikroplardan vb. durumlardan kaçmak isteriz. Fakat hiçbirimiz mükemmel değiliz ve kesin çözümlerimiz bile bazen “tamamen bitti” deme şansını elimizden alır. Kusurlu olduğumuz, bazen hasta olacağımız gerçeği, birkaç şeyin eksik olması ile değerimizi kaybetmeyeceğimiz gerçeği Bay A. vakasında okuduğumuz gibi hafızamızdan bir şeyler gitse bile yine aynı insan olarak yaşayacağı açıktır. İnsanın doğuştan kötü ruhlu olduğuna dair inanç sistemini, hain birer varlık olduğumuza dair obsesyonlar cinsiyete ve cinselliğe karşı kompulsiyonlara sebep olacaktır (Uzun,2009).

Karşımıza çıkan streslerde zorlanmaları birey olarak deneyimleyebiliriz ya da sosyal çevrenin etkisi ile bu güdüyü yaşayabiliriz. Kendimizi tehlikede, savunmasız, kötü bir şeyin ortasında bulabiliriz. Fark etmeden yapılan kaygının bastırılarak “tehlike varsa(tehlike yerine kaygı, kötülük vb. kullanılabilir) aynı davranışı sergilemeliyim” davranış örüntüsünü devamlılık haline getirmemek ve işin uzmanına başvurmak doğru olacaktır. Kusurları kontrol etmeye çalışmak bazen kendimize yaptığımız yapacağımız en büyük kusurlardan biri olabilir.


Teşekkürler,

Özden N. KARPINAR

Kaynakça

Uzun C. “OKB Vaka Örnekleri Işığında OKB’nin Gelişimsel Ve Bilişsel Organizasyonu”,2009.

Ayaz T., Özpolat A., Yücel D., Altunöz U., “Kendi Çocuğunu Fiziksel Olarak İstismar Eden Ve Kendisi de Fiziksel İstismar Gören Bir OKB Vakası”, 2013, 2:116-120.

Bayar R., Yavuz M., “Obsesif Kompulsif Bozukluk”, 2008, 62:185-192.

Evliyaoğlu E., “Rıza Öpüşme Senaryolarında Nötralizasyon Türünün Zihinsel Kirleme Ve OKB Semptomlarına Etkisinin Cinsiyetler Arası İncelenmesi: Üniversite Örnekleminde Bir Çalışma, 2019, Ankara.