ÖZGÜL ÖĞRENME BOZUKLUĞU- EYLEM YILMAZEL

ÖZGÜL ÖĞRENME BOZUKLUĞU

Özgül Öğrenme Bozukluğu, çocuğun yaş ve zekası ile tutarlı olmayan, kültür ya da aldığı eğitim imkanlarının zayıflığı gibi çevresel faktörler ile açıklanamayan bir problemdir (DSM-5, 2013). DSM-5 tanımından hareketle özgül öğrenme bozukluğunun zihinsel yeti eksikliğinden tamamiyle farklı, zeka düzeyiyle açıklanamayacak bir bozukluk olduğunu söyleyebiliriz. Özgül Öğrenme Bozukluğu, merkezi sinir sistemimizin isleyişindeki bozukluktan kaynaklandığı öngörülen nörogelisimsel bir sorundur.
Profesyonel yardım almaya başlayan ailelerin en çok sordukları sorulardan biri de kaç defa daha görüşmeye gelmeleri gerektiği ve bu durumun daha ne kadar devam edeceğiyle ilgilidir. Bu soru esas itibariyle problemin tam olarak anlaşılamadığına işaret eder. Çünkü özgül öğrenme bozukluğu tanı itibariyle yaşam boyu süren gelişimsel bir sorundur. Ailelerin yapması gereken sorunun geçmesini beklemek değil, bu sorunda çocukla beraber hareket edebilmektir. Her çocukta sorun alanları ile ilgili becerilerin hepsi aynı şekilde kötü değildir. Bu yüzden her bir çocuğun bir diğerinden farklı olduğu ve ilgili tedavi protokolünün de genel bazı koşullar hariç çocuğa özgü olması gerekmektedir.

DSM-5 tanı kriterleri dikkate alındığında Özgül Öğrenme Bozukluğu üç temel belirti grubunda ele alınmıştır :

a. Okuma Bozukluğu (Disleksi),

b. Yazılı Anlatım Bozukluğu (Disgrafi) ve

c. Sayısal (matematik) Bozukluğu (Diskalkuli)’dir.

Bu tanı kriterlerinden en çok karşımıza çıkan okuma bozukluğudur(disleksi). Nerdeyse her yüz çocuktan beşi disleksi tanısı almaktadır. Tanı kriterlerinden birkaçını birden taşıyan çocuklar da mecvuttur.

Özgül öğrenme bozukluğu yaşayan çocuklar erken çocukluk döneminden itibaren; motor(özellikle ince motor) becerilerinde yetersizlik, dikkat sorunları(özellikle seçici dikkat), dil yeteneklerinde sorunlar, yön bilgisi(sağ-sol), zamana dair kavramları(dün-bugün-yarın) öğrenmede zorluk yaşarlar. Profesyonel yardım almak için başvuru zamanları ise genellikle ilkokul ikinci sınıf sonuna tekabül eder.

Özgül öğrenme bozukluğu yaşayan çocukların hayatında, üst paragrafta örneklediğimiz gibi karşı karşıya kaldıkları zorluklardan dolayı akademik başarızlık, sosyal ilişki kurmada güçlük, günlük yaşantı pratiklerinde aksaklık ve duygusal sorunlar gibi çeşitli sıkıntılar da beraberinde gelir.

Özgül öğrenme bozukluğu, çocuğun yaş ve kapasitesine uygun olarak kendisinden beklenen performansların bir ya da birkaçını özellikle akademi anlanında sergileyememesine sebep olur. Bu çocukların ölçülen zeka seviyeleri normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen akademik olarak beklenen performansı gerçekleştiremezler.

Çocuğun ailesi ve öğretmenin şikayetleri bazı noktalarda çocuğu suçlayıcı boyuta kadar varabilmektedir. Ama unutulmaması gereken en önemli husus, bu bozukluğu yaşamanın çocuğun insiyatifinde olan bir durum olmadığıdır.

Ailesi; saatlerce masanın başında oturmasına rağmen ödevini bitirememesi,dikkatinin dağınık olması, çocuğun bir iki sayfa okuduğunda bile çok fazla yorulması ve öğrettiği bir şeyi kısa zaman içinde unutmasıyla alakalı birçok şikayette bulunabilir. Öğretmenin ise dikkat eksikliği başta olmak üzere; çocuğun arkadaşlarından geri kalması ama müfredatı yetiştirebilmesi için çocuğa özel ilgisinin olanaksızlığıyla alakalı şikayetleri olabilir.

Çocuklar sınıf ortamında arkadaşlarından geri kaldıklarını fark ettiklerinde kaygı duymaya başlarlar. Bunun önüne geçmek için daha çok çalışırlar. Verdiği emeğin fayda etmediğini gördüklerinde öfke duymaya başlarlar. Aile ve öğretmenin çeşitli suçlamalarıyla düşük özgüven geliştirirler. En sonunda da çalışsa da yapamayacaklarına kendilerince ikna olup depresyon boyutuna geçerler. Sınıflarda sessiz sakin, içine kapanık, kendisini ifade etmeyen ve aynı zamanda sınıfın düzenini bozmayan bir çeşit öğrenilmiş çaresizlik boyutuna geçerler. Bu kısır döngüyü kırmak bizlerin elinde. Burada öncelikle bizim anahtarımız problemin doğru anlaşılması yani bilinçlenme. Sonrasında zamanlarının çoğunu geçirdikleri aile ve öğretmenlerinin kabulüyle çizilecek yeni rotaların oluşumu ve çocuğun güçlü özelliklerine odaklanılması. Burada çocukların mecvut potansiyellerini ortaya çıkarmak için geliştirilecek tutum onlara güven duyup, anlayışlı ve destekleyici olmak. Tüm bunların gelişebilmesi için unutulmaması gereken şey farkındalık oluşumu. Çünkü çocuk ancak farkındalık oluşumuyla yetersizlik hissinden uzaklaşabilir. Topluma, aileye, öğretmenlere, biz geleceğin psikologlarına çok iş düşüyor. Herkesin eli taşın altında. 

Eğer izlemeyenleriniz varsa disleksi ve diskalkuli olan bir çocuğun hayatının, bilinçli bir öğretmenin elinde nasıl değişebileceğini görmek adına Her Çocuk Özeldir- Yerdeki Yıldızlar (Taare Zameen Par) adlı 2007 yapımı filmi Aamir Khan’ın muhteşem oyunculuğuyla izlemenizi şiddetle tavsiye ederim.


Teşekkürler,

Eylem YILMAZEL

KAYNAKÇA
1) Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5) (Çev. ed.: E Köroğlu). Ankara, Hekimler Yayın Birliği, 2013.
2) Dursun K, Tümer T, Fatoş S(2006) Özgül öğrenme bozukluğu ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu binişikliğinin bilişsel özellikleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 13:2 s:60-68.