DİKKAT EKSİKLİĞİ
VE
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), dikkatsizlik ve/ ya da hiperaktvite ve dürtüsellik ile belirli, işlevselliği ya da gelişimi bozan, süregiden bir rahatsızlıktır. En az altı aydır devam eden; dikkati ayrıntılara verememe, iş ya da benzeri etkinliklerde dikkatsizce hatalar, üstlendiği görev ya da etkinliklerde dikkat dağınıklığı; ellerin ayakların kıpır kıpır olması, sınıf ya da oturması beklenen durumlarda oturduğu yerden kalkma, sabırız davranışlar, sırasını bekleme güçlüğü gibi tanı kriterlerine sahiptir.(APA, 2013). Son yıllarda çocuk ve ergenlerle ilgili çalışmalar incelendiğinde, DEHB’ nin, çocuklukta ve ergenlikte en sık karşılaşılan sorunlardan birisi olduğu görülmektedir (Nathrath ve Wölfl, 2006). Ancak DEHB sadece çocukluklara özgü bir rahatsızlık değildir. Erişkinliklerde yaygınlığı % 2.5’tir. Dikkatsizliğin belirginleşmesi ve yetersizlik oluşturması nedeniyle tanı genelde ilkokul yıllarında konur. Bununla birlikte her hareketli çocuğa DEHB ile ilişkilendirmek yanlış bi tutumdur. DEHB’ li olmayan çocuklar hareketli olsa bile belli bir amaca yönelik ve uyumlu davranırlar. Her yaş kategorisinde görülür. Gelişimsel dönemlere bağlı olarak baktığımızda okul öncesi dönemde ana belirti aşırı hareketliliktir, ilkokul döneminde dikkat eksikliği görülür. Ergenlikte aşırı hareketlilik daha az; huzursuzluk, iç gerilim, yerinde duramama ile belirginleşir. Yetişkinlikte aşırı hareketlilik azalmış olsa bile, dikkat eksikliği ve yerinde duramama, dürtüsellik sorun olmaya devam eder. İlkokul yıllarında tanılar daha sık konulduğu için araştırmalara okul bağlamı sıklıkla dahil edilir. DEHB’li öğrencilerin sınıf ortamındaki davranışları ile ilgili bir çalışmada Lauth ve Mackowiack (2004), bu çocukların davranışlarını sınıf ortamı için zarar verici olarak tanımlamışlar ve öğretmenlerin zarar verici davranışlara daha çok odaklandıklarını tespit etmişlerdir. (Özmen, 2010). Yapılan başka bir araştırmada ise DEHB’li çocukların damgalanma sıklığı bilginin kaynağı, içeriği ve düzeyinin güvenilirliği azaldıkça DEHB’ e ilişkin yanlış değerlendirme ve damgalama düzeyinin arttığını ortaya koymaktadır. ( Karabekiroğlu ve arkadaşları, 2009). Öğretmen, anne- baba, akran grubu gibi çocuğun çevresi bu duruma önyargıyla yaklaşabilmektedir. Çoğu bozuklukta gördüğümüz genetik yatkınlık burada da karşımıza çıkmaktadır. DEHB tanılı çocukların ebeveynlerinde erişkin döneminde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri oranı ve çocukluk döneminde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri daha fazladır. ( Aydın ve arkadaşları, 2006). Annenin ruhsal durumu, aile içi çatışmalar, kaotik aile ve okul ortamlarının DEHB gelişimi açısından önemli çevresel risk etkenleri olabileceği vurgulanmıştır.( Gündoğdu ve arkadaşları, 2016). Her çocuğun özel olduğunu, biricik olduğunu unutmadan gerekli psikolojik destek sağlanmalıdır. Bu konuda gerek öğretmenlere gerek ebeveynlere sorumluluk düşmektedir. Anne- baba çocuğunu anlamalı, yanında olduğunu hissettirmeli, duygu paylaşımı yapmalıdır.
Teşekkürler,
Sema Gürbüz
KAYNAKÇA
APA,2013
Aydın, H., Diler, R. S., Yurdagül, E., Uğuz, Ş., & Şeydaoğlu, G. (2006). DEHB tanılı çocukların ebeveynlerinde DEHB oranı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 9(2), 70-74.
Karabekiroğlu, K., Cakin-Memik, N., Ozcan-Ozel, O., Toros, F., Öztop, D., Özbaran, B., ... & Aydın10, C. (2009). DEHB ve Otizm ile İlgili bilgi düzeyleri ve damgalama: sınıf öğretmenleri ve anababalarla çok merkezli bir çalışma. Klinik Psikiyatri, 12, 79-89.
Nathrath, D. & Wölfl, E. (2006). Erfolgreicher Schulanfang mit ADHS-Kindern. Neuried: CARE-LINE.
Özmen, S. K., & ÖZMEN, S. K. (2010). Okulda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB). Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-10.
YILDIZ GÜNDOĞDU, Ö., VAROL TAŞ, F., YILDIRIM ÖZYURT, E., Dönder, F., & ÇAKIN MEMİK, N. (2016). Okul öncesi dönemde DEHB: Psikososyal tedavi yaklaşımlarının gözden geçirilmesi. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(2).
KAYNAKÇA
APA,2013
Aydın, H., Diler, R. S., Yurdagül, E., Uğuz, Ş., & Şeydaoğlu, G. (2006). DEHB tanılı çocukların ebeveynlerinde DEHB oranı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 9(2), 70-74.
Karabekiroğlu, K., Cakin-Memik, N., Ozcan-Ozel, O., Toros, F., Öztop, D., Özbaran, B., ... & Aydın10, C. (2009). DEHB ve Otizm ile İlgili bilgi düzeyleri ve damgalama: sınıf öğretmenleri ve anababalarla çok merkezli bir çalışma. Klinik Psikiyatri, 12, 79-89.
Nathrath, D. & Wölfl, E. (2006). Erfolgreicher Schulanfang mit ADHS-Kindern. Neuried: CARE-LINE.
Özmen, S. K., & ÖZMEN, S. K. (2010). Okulda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB). Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-10.
YILDIZ GÜNDOĞDU, Ö., VAROL TAŞ, F., YILDIRIM ÖZYURT, E., Dönder, F., & ÇAKIN MEMİK, N. (2016). Okul öncesi dönemde DEHB: Psikososyal tedavi yaklaşımlarının gözden geçirilmesi. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(2).
Yorumlar
Yorum Gönder