İNSAN ELİ
Travma, sarsıntı ya da bir organ yapısını bozan dıştan gelen mekanik tepki sonucu oluşan yara olarak tanımlanmıştır (TDK,1988). DSM-5’te ise psikolojik boyutu travmaya doğrudan olayı yaşamış ya da tanık olmuş olması gerekmektedir. Gerçek bir ölüm, ölüm tehdidi, ciddi yaralanmalar ve cinsel şiddete vurgu yapılması travmanın psikolojik tanımı olmuştur (Çolak, Kokurcan, Özsan, 2010).
Aferler genellikle çok ani, yıkıcı, kayıplara sebep olan, ekonomik ve çevresel etkisi çok büyük olan olaylardır. Toplum ile afetler konusu ise başlı başına bir konudur. Çünkü afetler toplumu karakterize etmektedir. Afetlerin toplumu derinden etkilediği düşünülürse özellikle değineceğimiz teknoloji ve insan kaynaklı; nükleer ve kimyasal kazaların insanları ne denli etkilediğini tahmin etmek zor olmayacaktır. Bu gibi durumlarda ise psikososyal destek toplumun hızlı şekilde duruma adaptasyonunu sağlar, hayatları en hızlı şekilde normale döner ve yıkıcı etkisi büyük bir travmanın üstü kapatılmadan tamamen insan ruhunda çözümlenmesi beklenir (Demiralp ve ark.,2020).
Afetler ve travma konusu geniş bir yelpazeye sahip olsa da yakın bir zamanda gerçekleşen 4 Ağustos tarihinde yakın bir coğrafyada yaşanan patlama travmanın şiddetini tahmin edilebilir hale getirecektir. Beyrut’ta yaşanan 163 kişinin hayatını kaybettiği, 6000 kişinin yaralandığı, hastanelerin dahil olduğu bir çok yapının zarar gördüğü korkunç bir kaza yaşandığı haberlerini okuduk, çoğumuz o korkunç anların videolarını izledik. Maalesef insan kaynaklı afetler içerisinde alınabilecek yıkıcı patlamanın travmatik yüzünü bu örnek ile daha iyi anlamış olduk.
Böylesi acı veren olaylarda kayıtsız kalmak elbette mümkün değildir. Psikososyal destek vermek isteyen alanında uzman kişilerin bağlı olduğu kurum ve kuruluşlar Dünya’nın her yerinden çalışmaları yaparlar. Travma sonrası stres bozukluğu hafife alınmayacak kadar güçlü etkileri vardır ve çoğunlukla herhangi bir yardım olmadan toplum düzeyinde aşmak olanaksızdır.
Travma sonrası stres bozukluklarında ya da toplumsal yaralayıcı bir durumda gözetilen maddeler nelerdir? Öncelikle halka ulaşılabilir psikososyal destek verildiği duyurulmalıdır. Ana akım medyanın her kesimden insana ulaşması beklenir. Aynı anda olayı farklı açılardan dinlemek olaya anlam kazandırır böylece yaşanan olay için varsayılan mitler ortadan kalkar. Olaydan sonra yaşanacak problemlere dikkat çekilmelidir. Yasın yaşanmasına ve kimin nasıl yaşadığına dair yorumlar yapılması doğru olmaz. Çünkü her travma sonrası herkesin tepkisi özel olacaktır. Kimi insan duygularını belli ederken kimi insanın güçlü baş etme tavrı farklılaştırır ancak bu güçlü şekilde atlatanlar için “hiç etkilenmedi, ne soğuk insan, demek ki umurunda değil” damgalamaları psikososyal destek verenlerin sadece işini zorlaştıracaktır(Demiralp ve ark.,2020).
İnsan eli olan afetler teknolojinin gelişmesi ile bilinen doğal afetlerin yanında ismini belirgin şekilde yazmakta. Maalesef yıkıcılığı, kaybı, ekonomik zararları doğal afetler kadar büyük olabiliyor. Afeti yaşayan, gören biri olarak psikolojik boyutu pek düşülmez ancak aşamaları zaman alan ve en az ekonomik, çevresel etkileri kadar önemlidir. Depremlere, sel, yangın gibi afetlerin prosedürünü artık öğrendik. Fakat insan eli olan afetlerde gerekli bilgi, araştırma hala yeterli değildir. Oysa ki biz insanlık artık günümüz şartları ile bunlara onay verip geçemeyecek kadar etkilerini görebiliyoruz. 2011 yılında Fukushima:’da yaşanan nükleer felaket, 1986 Çernobil Felaketi, 1945 Hiroşima ve Nagazaki atom bombaları atılması… bu örnekleri çoğaltabiliriz elbette. Örneklerden çok dikkatinizi çekmek istediğim; tüm bu felaketleri biliyor olmamız. Milyonlarca insan etkileniyor, milyonlarca insan yas tutuyor. Nasıl ki deprem sonrası neler yapabileceğimizi biliyorsak herhangi bir nükleer, kimyasal, radyoaktif bir felaket sonucu neler yapılabileceğini bir o kadar iyi bilmek zorundayız. Bizler yaşarız diye değil, duymadığımız bir yer olsa bile bilinçlenmek ve belki de yardım edebilmek için. İnsan etkisi olan felaketler insanın varlığı ile eski tarihli artık ve yangınlardan bile şüphe ettiğimiz bu dönemlerde felaketlerin bitmesini beklemek ütopik olacaktır. Bu yüzden üzerinde düşünülmeli ve bilinçlenmelidir. Gerekirse hazırlıklı olunmalıdır. (Demiralp ve ark.,2020).
Teşekkürler
Özden Nur Karpınar
Kaynakça:
Demiralp N., Demiralp K., Ütük A., Ütük Ö., “Kimyasal, Biyolojik, Radyasyon ve Nükleer (KBRN) Olaylarda Psikososyal Bakım” 2020;(3):80-88
Yavuz Ö., Laçiner V., “Afetler Sonrası Yapılan Sosyal Yardımlar: Van Depremi Örneği” Afetler Sonrası Yapılan Sosyal Yardımlar: Van Depremi Örneği, 205-245
Çolak B., Kokurcan A., Özsan H., “DSM’ler Boyunca Travma Kavramının Seyri” Kriz Dergisi 18 (3): 19-25
Aydın D., “Afet Sonrası Psikososyal Destek Uygulamaları” İNSAMER;1-9
Şavur E., Tomas A., “Terör Olayları Sonrasında Psikososyal Destek Hizmetleri” Kriz Dergisi 18 (1): 45-58
Medya Kaynakları:
Hürriyet.com “BM'den Beyrut'taki patlama ile ilgili korkunç açıklama”, 2020
Kaynakça:
Demiralp N., Demiralp K., Ütük A., Ütük Ö., “Kimyasal, Biyolojik, Radyasyon ve Nükleer (KBRN) Olaylarda Psikososyal Bakım” 2020;(3):80-88
Yavuz Ö., Laçiner V., “Afetler Sonrası Yapılan Sosyal Yardımlar: Van Depremi Örneği” Afetler Sonrası Yapılan Sosyal Yardımlar: Van Depremi Örneği, 205-245
Çolak B., Kokurcan A., Özsan H., “DSM’ler Boyunca Travma Kavramının Seyri” Kriz Dergisi 18 (3): 19-25
Aydın D., “Afet Sonrası Psikososyal Destek Uygulamaları” İNSAMER;1-9
Şavur E., Tomas A., “Terör Olayları Sonrasında Psikososyal Destek Hizmetleri” Kriz Dergisi 18 (1): 45-58
Medya Kaynakları:
Hürriyet.com “BM'den Beyrut'taki patlama ile ilgili korkunç açıklama”, 2020
Yorumlar
Yorum Gönder