DUYGULARIN KULLANMA KILAVUZU- NASİRA CANSEV BUKHARİ

DUYGULARIN KULLANMA KILAVUZU

Amerikalılar için sevgi/aşk neşe kaynağıyken, Çinliler için aşkın/sevginin olumsuz bir duygu (üzüntü kaynağı) olduğunu biliyor muydunuz?

Çok şey bildiğimiz ancak bir o kadar da hiçbir şey bilmediğimiz bir konudur duygular. Zaten bir konuyu bilime döktüğümüzde sanki günlük kullanımı dışında bir manâsı olduğunu gördüğümüz zaman biraz sarsılırız. Ancak duyguların bir motivasyon kaynağı olduğunu ve bazen nasıl olup da bazı insanların duygularını kontrol edebildiğini, çeşitli durumlarda nasıl da farklı tepkiler verilebildiğini bilmeyiz.

Duygu nedir diye sorarsak; kimisi için iç dünyanın zenginliği, kimisi için zayıflık, kimisi için de kafa karışıklığıdır. Öncelikle motivasyon psikolojisine göre ele alalım: Evrimsel olarak hayatta kalmamızı sağlayan ve hayatımızı zorlaştıran durumları anlamamıza, ona göre o şeye yaklaşıp uzaklaşma arasında muhakeme yapmamıza yardımcı olur. Motivasyon, genel sanılanın aksine birisinin bizi bir konuda ikna etmesi değildir, gelip geçici bir ilham hiç değildir ve sadece içinden geliyorsa işe yarar, böylece doğru motivasyon olmuş olur. Yani motivasyon aslında herhangi bir davranışta bulunmaktır ve bunun sebebi sizin bunu istiyor olmanızdır. Bu aklınıza gelen her karar için geçerlidir. Duygular bu bağlamda motivasyonu yönlendirir. Harekete geçirici olması yanında bu durumun nasıl ilerlediği hakkında da geri bildirim verir. Böylece o durum hakkında kötü hissetmeye başlarsak vazgeçeriz. Örneğin mutsuz olup ağladığınızda, insanlardan uzaklaşmaya yönelik davranırsınız (o şekilde motive olursunuz) ancak bir süre sonra bunun mutsuzluğunuzu arttırdığını fark edip (geri bildirim) çevrenizde birilerini istersiniz.

Bilim insanları, duygunun bilişselden çok biyolojik olduğunu savunurken bebeklerin daha zekâ gelişimi ilerlemeden de duygulandığını öne sürer ancak bilişsel bakanlar içinse, düşünce duygunun temelindedir. Farkında olmadığımız düşüncelerimiz ve kalıplarımız nasıl hissettiğimizi belirler ve biz neden o şekilde hissettiğimizi sorgularken, düşüncelerimizin derin gerçekleriyle yüzleşiriz. Duygunun ne kadar da düşünceleriyle paralel ilerlediğini fark eden bir insan da o şekilde duygularını kontrol edebilir. Arnold ’un değerlendirme teorisine göre, bir duruma karşı değerlendirmeniz değiştiğinde duygularınız da değişir. Ve şöyle bir sıralama oluşmuş olur; yaşanılan durum > değerlendirme > duygu > davranış (motivasyon). Diyelim arkadaşınıza kızgınsınız ve sebep olarak tekrarladığınız bir düşünce var. Bu yüzden artık onunla görüşmeme kararı aldınız. Sonra arkadaşınız gelip size durumun başka bir boyutunu anlattı. Bu şekilde değerlendirmeniz değişti, artık kızgın hissetmiyorsunuz ve davranışınız değişiyor. İşte bütün bunlar genel duygu teorilerini kapsıyor.

Bütün bu ‘teorik’ kısımdan sonra hayatta ne yapabileceğimize bakalım. Hislerin biyolojik bir yanı olsa da en az %90’lık bir kısmı düşüncelerden geliyor. Bu durum bize düşüncelerimizle baş etmemiz, onları tanımlamamız ve farkına varmamız gerektiğini gösteriyor. Duyguların yıkıcı ve yapıcı etkileri vardır ve bu yüzden hayat kalitemiz için çok önemlidir. Böyle tehlikeli bir şeyin, kontrol edilemeyen bir yerde barınması da küçük bir çocuğun eline bıçak vermek gibidir. Düşüncelerimizi kontrol edemediğimizde ortaya çıkan duygular başkalarına da zarar verebilir. Detayları gereğince hala mistik bir kavram olarak kalsa da duygular, karışık bir duygu durumuna girdiğimizde olanları ve düşündüklerimizi üşenmeden ele alırsak bazı cevaplara erişebileceğimiz kesin.

Yazıyı sonlandırmadan önce altını çizmek gereken başka bir nokta varsa o da kötü duygu, negatif duygu diye bir şeyin olmamasıdır. Bu, her olayın bir sebebi vardır demeye benziyor. Duyguların her biri bir durumla başa çıkmamız için bize mesaj veriyor. Bize sosyalleşme imkânı veriyor, kendimizi ve olanları daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Üstesinden geldikçe güçlendiğimiz, hayata ve kendimize farklı bir perspektiften bakmaya başladığımız, bu sayede aslında doğru kullanıldığında zekamızı da geliştiren bir etmen haline geliyor.

Teşekkürler.

Nasira Cansev BUKHARİ

Referans:
Understanding Motivation and Emotion(5th ed.)
https://www.youtube.com/watch?v=65e2qScV_K8