PSİKOLOJİNİN ÜÇ ALT ALANI
1) Sosyal Psikoloji
Sosyal psikoloji nedir? Sosyal psikoloji, sosyal ve kültürel ortamdaki birey davranışını aynı zamanda bireyin sosyal çevreden etkilenen duygu,düşünce,inanış ve tutumlarını inceleyen bir psikoloji alt alanıdır. Sosyal psikoloji bir bilimdir, bilimsel yöntemi kullanarak kuramlar oluşturur ve onları sınar. Allport’un(1968) klasikleşen tanımına göre ise ‘Sosyal psikoloji, bireylerin düşünce,duygu ve davranışlarının,başkalarının gerçek,hayal edilen ya da zımni(altık, ima edilen) varlığından etkileniş tarzının bilimsel olarak anlama ve açıklama çabasıdır. 1924’te Allport’un Sosyal Psikoloji kitabını yayımlaması bazı psikologlara göre sosyal psikolojinin modern döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.Sosyal Psikolojinin Tarihsel Gelişimi
‘(Sosyal) psikolojinin uzun bir geçmişi, kısa bir tarihi vardır.’ (Ebbinghaus,1908)
Bazı sosyal psikologlara göre sosyal psikolojinin tarihi eski Yunan felsefesine kadar gider. Gerçekten de bugün sosyal psikologların cevabını bulmak için uğraştığı birçok soru, tarihin eski çağlarında da düşünürler tarafından sorulmuş olup, cevabı felsefede aranmıştır. Sorulara cevap ararken bilimsel yöntemin kullanılmaya başlanmasının hayli geç oluşu tam olarak Ebbinghaus’un sözüyle özetlenmiş durumdadır. 17. ve 18. yüzyıldaki gelişmeler 19. yüzyılın sonlarına doğru sosyal psikolojinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkmasına zemin oluşturmuştur. 1908 yılı birçok sosyal bilimcinin hemfikir olduğu sosyal psikolojinin başlangıcıdır. Bu tarihte birbirinden habersiz bir şekilde ilk defa iki ‘Sosyal Psikoloji’ kitabı yayımlanmıştır. Bunlardan birinin yazarı bir psikolog (Mc Dougall) iken diğeri de sosyolog (Ross)tur. Mc Dougall’a göre o bir psikoloji kitabı yazmışken Ross’a göre de o bir sosyoloji kitabı yazmıştır. Mc Dougall’ın içten dışa(bireyden çevreye) yaklaşımı Psikolojik Sosyal Psikoloji olarak tanımlanırken; Ross’un dıştan-içe(çevreden bireye) yaklaşımı Sosyolojik Sosyal Psikoloji olarak tanımlanmaktadır. Fakat birey ve toplum birbirinden soyutlanmış şekilde incelenemez çünkü birey toplumun içinde, toplum da değerler, tutumlar,normlar gibi nitelikleriyle bireyin içindedir. Toplum bireyi şekillendirdiği ve doğumundan ölümüne kadar etkilediği gibi birey de içinde bulunduğu toplumu etkiler. En genel anlamıyla sosyal psikoloji birey-toplum(grup) etkileşimini inceler.
Sosyal psikologlar davranışı inceler, çünkü davranış gözlenebilir ve ölçülebilir. Ancak davranış sadece motor faaliyetleri değil(yürüme vs.), aynı zamanda ağlama ya da kalkık kaş gibi daha derin anlamlara sahip eylemleri ve elbette ki söylediğimiz,yazdığımız her şeyi kapsar. Sosyal psikologlar davranışın haricinde doğrudan gözlenemeyen fakat farklı güvenilirlik dereceleriyle de olsa davranışlardan çıkarsayabildiğimiz duygu,düşünce,inanç,tutum ve hedeflerle de ilgilenirler.
Sosyal psikolojinin ilişki içerisinde olduğu disiplinlere ekonomi,bilişsel psikoloji,bireysel psikoloji,sosyal antropoloji,sosyoloji,dil-iletişim örnek gösterilebilir.
Sosyal psikologların çalışma alanları: Çoğunlukla akademik ortamlarda çalışırlar. Ancak son yıllarda reklam şirketlerinde,hastanelerde,eğitim kurumlarında,mimarlık ve mühendislik firmalarında ve çeşitli kamu alanlarında araştırmacı danışman olarak çalışmaktadırlar.
2) Gelişim Psikolojisi
Gelişim psikolojisi nedir? Gelişim psikolojisi, bireyin kronolojik yaşıyla orantılı olarak davranışının türü arasındaki ilişkiyi inceler. Duyu organlarının yaşın ilerlemesine paralel olarak nasıl geliştiği; konuşma, yürüme gibi davranışların hangi yaş aşamalarında ne gibi gelişim basamakları gösterdiği gelişim psikologlarının üzerinde çalıştığı sorunlara birkaç örnek oluşturur. Gelişimsel psikolojisinin diğer bir konusu da içinde büyüdüğümüz çevrenin davranışlarımız üzerindeki etkisini incelemektir. Günümüzde gelişim psikolojisi çocuğun gelişimine yoğunlaştığı kadar ergenlik,yaşlılık gibi diğer gelişim evrelerine de önem vermektir. Özet olarak gelişim psikolojisinde yaşam boyu gelişim anlayışı hakimdir.Gelişim Psikolojisinin Tarihsel Gelişimi
Gelişim psikolojisi 1950’lerin başlarında ortaya çıkmıştır. Ortaya çıktığı dönemde gelişim psikolojisine günümüzdeki anlayış hakimdi. Fakat 1950’lerden sonra gelişim psikolojisinde değişim başladı. Bunun nedeni gelişim psikologlarının gelişimi betimlemekten çok, gelişimin temelini oluşturan süreçlerin üzerinde durmaya başlamaları olmuştur. 1960’lara kadar bebek,çocuk,ergen konusundaki araştırmalar ‘çocuk psikolojisi’ olarak adlandırılmıştır. Gelişim psikolojisi, psikolojinin son 50 yılda en hızlı gelişme göstermiş olan bir alt disiplinidir.
Günümüzde gelişimle alakalı tartışmalar hâla devam etmektedir. Bu tartışmaları iki başlık altında toplayabiliriz: kalıtıma karşı çevre ve sürekliliğe karşı süreksizlik. Gelişim psikologları insanı fiziksel,bilişsel,sosyal-duygusal ve kişilik gelişimi olmak üzere dört temel alanda incelemektedirler. İnsan gelişiminin bütünlüğü esas alınarak incelenmesi gerekir. Çünkü bir alanda olan değişim diğerini de hem etkiler hem de ondan etkilenir. Dolayısıyla gelişim alanları birbirinden bağımsız işlev görmez.
Gelişim psikologları çalışmalarını sürdürürken bir yandan biyolojik bilimlerle, öbür yandan da psikolojinin diğer alt alanlarıyla yakın bir etkileşim ve ilişki içindedir.
Psikolojinin diğer uzmanlık alanları dışında,gelişim psikolojisi alanında yapılan araştırma ve uygulamaların;eğitim bilimleri,özel eğitim,sınıf öğretmenliği,ruh sağlığı ve çocuk gelişimi gibi diğer uzmanlık alanlarına da önemli yansımaları vardır.
Gelişim psikologlarının çalışma alanları: Doktora düzeyindeki gelişim psikologları araştırma yapma,öğretim üyeliğinde bulunma gibi görevlerde yer alabilir. Lisans veya yüksek lisans mezunları ise kreş,gündüz bakımevleri,hastaneler,okul öncesi eğitim veren kurumlar,klinikler,huzurevlerinde çalışabilir.
3) Adli Psikoloji
Adli psikoloji nedir? Adli psikoloji,hukuk psikolojisi ya da kriminal psikoloji olarak tanımlanabilmektedir. Psikolojinin bu alanı, hukuk sistemi ile ilişkili tüm alan ve bakış açıları ile ilintilidir. Adli psikoloji, adli süreçte klinik psikoloji bakış açısına sahip bir alandır. Adli Psikolojinin Tarihsel Gelişimi
Amerikan Psikoloji Birliği, adli psikolojiyi 2001 yılında psikolojinin özel bir alt alanı olarak tanımlamıştır. 2001 yılı dikkate alındığında çok yeni bir disiplin olduğu görülmektedir.
Amerikan Psikoloji Birliği’ne göre Adli Psikoloji, hukuki konsepte yer alan kişilerin klinik psikolog olarak değerlendirmeye alınması, onlara yöneltilen klinik yaklaşım ve uygulamaları kapsar. Bu tarife göre adli psikolog, klinik psikoloji alanında da belirli yetkinliğe sahip kimsedir. Aynı zamanda medeni hukuk ve ceza hukukuna ait konulara da danışmanlık yaptığı için temel düzeyde hukuk bilgisi,hukuk felsefesi ve hukuki etik konuları hakkında bilgi ve fikir sahibi olması gerekir.
Adli psikologların ağırlıklı olarak görevlendirildiği konular: sanık ve hükümlü psikolojisi,mağdurların suç olayından etkilenme düzeyleri,tanık ifadeleri,çocuk hakkında koruma kararının aldırılması,boşanma,velayet,vasi tayini olarak ön plana çıkar. Bununla birlikte suça sürüklenen ya da mağdur çocuğun ifade alımı ve sorgusu sırasında adli psikologlar sürece eşlik etmesi adına görevlendirilebilir.
Adli psikolog hem bir araştırmacı hem de bir klinisyendir. Klinik psikolojidekinin aksine amaç tedavi etmek değildir. Kişilerle ilgili adli bir karara ulaşılması çabasına katkıda bulunmak için çalışma yapılır. Aynı zamanda adli psikologlar sadece kişiyle görüşme yapmakla kalmaz, bu kişilerin dava dosyalarını da incelemek durumundadır. Dava dosyasına sunmak üzere detaylı bilgi toplamak amacıyla ev,okul,işyeri ziyaretleri yaparak edindiği bilgileri ve gözlemlerini raporlandırmada kullanabilirler.
Adli mekanizmada psikologlar ; adli tıp,sosyoloji,kriminoloji,viktimoloji,adli biyoloji,adli kimya,balistik,kriminalistik gibi alanlardan yararlanırlar.
Adli psikologlar ıslahevleri, hapishaneler,adli tıp enstitülerinde ve hukuk uygulama birimlerinde çalışabilirler. Doktora derecesini almış olanlar ise üniversitelerin psikoloji bölümlerinde ya da hukuk fakültelerinde, araştırma organizasyonlarında ve toplum sağlığıyla ilgili kuruluşlarda danışmanlık yapabilirler.
TEŞEKKÜRLER,
EYLEM YILMAZEL
Kaynakça
1)Çiğdem K., ’Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar’,2017.2)Michael H.,Graham V., Sosyal Psikoloji,2014.
3)Edward S., Susan H., Barbara F., Geoffrey L., Psikolojiye Giriş,2015
4)https://auzefalmsstorage.blob.core.windows.net/auzefcontent/18_19_bahar/gelisim_psikolojisi/1/index.html
5) http://psikoloji.humanity.ankara.edu.tr/gelisim-psikolojisi-nedir/
6)Derya D., Adli Psikoloji Nedir?, İstanbul Üniversitesi
7) https://www.nobelyayin.com/detay.asp?u=14526
Yorumlar
Yorum Gönder