NEDİR Kİ BU BAĞIMLILIK?- SEMA GÜRBÜZ

NEDİR Kİ BU BAĞIMLILIK?

Bağımlılık, bir nesneye, kişiye ya da bir varlığa duyulan önlenemez istek; veya bir başka iradenin tahakkümü altına girme durumu olarak tanımlanır1. Günümüzde çoğu insan bağımlılık konusunda eskiye nazaran daha bilinçli konumdadır. Bağımlılıkları konusunda farkındadırlar ne yazık ki bu bağımlılığın bir sağlık sorunu olduğunu, tedavi edilmesi gerektiğine karşı bir kayıtsızlık içindedir.

Bağımlılığı başlatan ve sürdüren nedenlere baktığımızda aile ortamı, akran zorbalığı, merak, ergenlik gibi etkenleri sıralayabiliriz. Bir kereden bir şey olmaz düşüncesiyle çoğu genç , korkunç bataklara sürüklenebiliyor. Kişilerin psikolojik yapıları da bağımlılık geliştirmesine neden olabiliyordur. Örneğin travma sonrası stres bozukluğuna sahip bireylerin bu durumla baş edebilmek için madde kullanımına başvuruyor olması. Sosyal ortamları; bireyin sosyal ortamdaki rolü, saygınlığı, aile içinde şiddet ve çatışma kişilerin bağımlı olma yolunda ilerlemelerine yol açar.

Bağımlılık kavramını iki başlık altında toplayabiliriz: davranışsal ve psikolojik bağımlılık. Davranışsal bağımlılıkta, alkol ya da esrar gibi bir madde olmadan, kişi belli bir davranışı yaparak rahatlama ve huzur hisseder, başka bir deyişle “ödül alır.” Davranışın ödüllendirici özelliği zaman içerisinde bu davranışa bağımlılık geliştirilmesine zemin hazırlar. Madde bağımlılığında olduğu gibi, bağımlı olunan davranışı sürekli gerçekleştirme arzusu vardır. Her türlü bağımlılıkla mücadelede olduğu gibi davranışsal bağımlılık ile mücadelede de en önemli unsur kişinin farkındalığıdır.2 Alışveriş, ilişki, kumar, internet akıllı telefon, yeme, deri koparma davranışsal bağımlılığa örneklerdir.

     

Psikolojik bağımlılık, sıkıntı ve huzursuzluktan kurtulmak, haz duymak amacıyla devamlı ve tekrarlayan aralıklarla maddenin ya da davranışın aranmasıdır ve bütün bağımlılık durumlarında bulunan temel öğedir. Aslında bu bir maddeye ya da davranışa alışma, onsuz yapamayacağına inanma halidir. Madde kullanıldığında veya davranış gerçekleştirildiğinde doyum, rahatlama ve zevk meydana gelir. Madde veya davranış, yalnızca psikolojik bağımlılık oluşturmuş ise anksiyete, bunalım, sinir gibi psikolojik yoksunluk belirtileri izlenir. Fiziksel bağımlılık yapmamışsa, alışkanlığın kesilmesi fiziksel yoksunluk belirtilerine neden olmaz.3

Günlük yaşamda bağımlılıklarımız var diyoruz. Peki davranışlarımızın bağımlılık kategorisine girmesi için hangi davranışları sergilememiz gerekiyor?

1) Kullanılan maddeye tolerans gelişmesi

2) Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması

3) Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için yapılan ama boşa çıkan çabalar

4) Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcama

5) Madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin olumsuz etkilenmesi

6) Maddenin daha uzun ve yüksek miktarlarda alınması

7) Fiziksel ya da ruhsal sorunların ortaya çıkmasına ya da artmasına rağmen madde kullanımını sürdürmek4

Eğer siz de kendinizde ya da çevrenizde bu basamakları görüyorsanız en kısa sürede uzman kişilere danışmanızda fayda var.

Bağımlılıklarda da hem hekimlerin hem de psikologların ortaklaşa çalıştığı bir tedavi biçimi vardır. İlaç tedavisi ne kadar önemli olsa da psikolojik destekle pekiştirmek sağlıklı sonuçlara ulaştıracaktır. Bağımlı kişiler, genellikle sorunlarıyla baş etme yöntemi olarak alkol veya maddeyi kullanmaya başlamışlardır. Bunun kişiye aktarılması ve bu süreçte alkol ve madde kullanımının sıkıntıları ile baş etmek için doğru çözüm yolu olmadığını görmesinin sağlanması önemlidir. Kişiye doğru baş etme yöntemleri öğretmek de tedavinin bir parçasıdır. Bu nedenle bağımlı kişinin tedavisinde psikolojik desteğin önemi çok büyüktür.

Bunun yanı sıra psikolojik desteğin önemi, alkol ya da maddeyi bıraktıktan sonra tekrar kullanmayı önleme sürecinde de gereklidir. Bağımlılık, düzelir ama tamamen iyileşmez. Bıraktıktan sonra uzak durmak için kişilerin hayatlarında bazı değişiklikler yapmaları gerekebilir. Arkadaş ortamlarından uzaklaşmaları, çevrelerini değiştirmeleri gibi kendilerine alkol ve maddeyi hatırlatan durumlardan kaçınmaları gerekir.5

Teşekkürler.

Sema GÜRBÜZ

KAYNAKÇA

1 https://tr.wikipedia.org/wiki/Ba%C4%9F%C4%B1ml%C4%B1l%C4%B1k

2 https://www.uspsikiyatri.com.tr/Bagimlilik/Davranissal_Bagimliliklar/

3 

https://yusufbayalan.com/bagimlilik-nedir/

4

https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/bagimlilik-nedir

5

http://www.yedam.org.tr/bagimlilik-tedavisinde-psikolojik-destek-ne-ise-yarar