NORMAL YAS VE TRAVMATİK YAS KAVRAMLARININ İNCELENMESİ- BETÜL BEYZA GÜLTEKİN

NORMAL YAS VE TRAVMATİK YAS KAVRAMLARININ İNCELENMESİ

"Travma" kelimesinin kökenine indildiğinde Eski Yunanca’daki karşılığı “yara”dır. Tıp ve ruh bilim literatüründe travma kavramı farklı şekillerde ele alınır. Biz “ruhsal travma”nın tanımını inceleyelim:

(1)Kişi, gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma ya da kendisinin veya başkalarının fizik bütünlüğüne bir tehdit olayını yaşamış, böyle bir olaya tanık olmuş ya da böyle bir olayla karşı karşıya gelmiştir: Travmatik olayların kişinin yaşamış olması gerekmiyor, sevdiği bir insanın başına gelmesi veya kişinin tanıklığı da ruhsal travma yaşamasına sebep olabilir. İnsanlar savaş, istismar, doğal afet, trafik kazası gibi travmatize edilebilecek olayları yaşayacaklarına  ihtimal vermezler ve yaşadıkları zaman hayatın gerçekleriyle yüzleşmek zorunda kalırlar.

(2) Kişinin tepkileri arasında aşırı korku, çaresizlik ya da dehşete düşme vardır: Bedenimizin bütünlüğünü “kaç ya da savaş” mantığıyla korumaya çalışırız. Akla gelebilecek en iyi örnek deprem anıdır. Ne savaşacak gücümüz vardır ne de ondan kaçabileceğimiz bir sığınak.

“NORMAL YAS”IN TANIMI VE SÜREÇLERİ

Dünya üzerinde kesin olan bir gerçek varsa bu da ölümdür ve bununla birlikte gelen yas sürecidir. Yasın belirli evreleri vardır, herkes bu evreleri yaşamayabilir, yaşıyorsa yaşama süreleri farklılık gösterebilir. Yas, olağandır ve yasın yaşanması sağlıklıdır. Kişinin yas sürecine girmesi engellenmemelidir. (Kafana takma, ağlama, o geri gelmeyecek zaten vs.) Ayrıca yetişkinler ve çocuklar yası farklı şekillerde yaşarlar. Çocuklar bu süreçte uçlarda gidip gelirler. (Hiç umursamama veya aşırı reaksiyon gösterme) Normal yas evrelerinin ilki inkardır. “İnkar” döneminde kişi kaybını kabullenemez, ölümü yadsıyarak inanamama, şok, halsizlik, donukluk gibi tepkiler verebilir. Diğer dönem “yüzleşme ve öfke”dir, kişi ölümün varlığını kabul eder. Ancak kendine, ölen kişiye, Tanrı’ya öfke duyabililir. "Bu olay neden benim başıma geldi?", "Neden beni bırakıp gitti?" gibi cümleleri duymak oldukça normaldir. Üçüncü dönem “pazarlık” dönemidir: Anahtar kelime “uzlaşma”dır. Pazarlıklar başlar, keşkeler ve eğerlerle birlikte. (Eğer hasteneye götürseydim erken teşhis konulurdu.) Sonucun değişmeyeceğini anladıktan sonra ölümle uzlaşarak dördüncü döneme geçilir: Kabul ve çökkünlük. Üzüntü hakimdir, kişinin yatkınlığı varsa depresyona girme eğilimi yüksektir, kayıp aşmaya çalışır. En son döneme girilir: Yeniden yapılanma dönemi. Hayatın düzenlenmesi ve idamesi söz konusudur.

TRAVMATİK YAS

Yukarıda yapılan travma tanımıyla travmatik yas kısmen açıklandı, normal yas başlığıyla travmatik yasın sınırları çizilmiş oldu. Normal ve travmatik yasın ayırt edici özelliği beklenmedik ve olağandışı olmasıdır. Kişinin yas sürecinde bir döneme takılıp kalması ve sürecin oldukça uzaması karşısında verdiği tepkilere travmatik yas denir. Uzun süren patolojik yasa “kronik”, tepkinin normal yasdan daha yoğun yaşanmasına “abartılı”, kayıp sonrasında yaşanmamış, bastırılmış yasa “gecikmiş” yas denmektedir ve bunlar patolojik yastan yalnızca birkaçıdır. Travmatik yas doğru uzmanla ve doğru yöntemle aşılır. Böylelikle kişi, kaybını anlamlandırma sürecini sağlıklı olarak atlatır.

Teşekkürler.

Beyza Betül GÜLTEKİN

KAYNAKÇA

Yas ve Travmatik Yas. (t.y.). Alınan yer http://www.egeden.org.tr/yas-travmatik-yas.aspx

Yas Süreci. (t.y.). Alınan Yer http://www.psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/19/yas-sureci

Şenelmiş, H., (t.y.). “Yas ve Yas Süreci” Alınan Yer http://www.halilsenelmis.com/?Syf=26&Syz=502200&/-Yas-ve-Yas-S%C3%BCreci-