BEYİN LOBLARI
Beynin sahip olduğu serebral kortekste bulunan beyin lobları dört bölüme ayrılır. Bu loblar; frontal, parietal, oksipital ve temporal olmak üzere farklı görevlerde beynin işleyişine yardım eder.
Oksipital lobla başlanılacak ve yerine bakılacak olunursa, en arkada yer aldığı görülür. Zaten, “occipital” latin dilinde “kafanın arka kısmı” anlamına gelir (Wade, Tavris & Garry, 2015, s.150). Oksipital lob, görme işlemini gerçekleştirir. Yani beynin visual cortex’i (görme merkezi) burada bulunur. Oksipital loba bir zarar gelmesi üzerine görme merkezi zarar görebilir ve bu durumda bireyde görme algısı zarar görebilir ya da körlük oluşabilir. Kısacası beyinde oksipital lob, "görme" işlevleri için hayati bir önem taşır.
Parietal lob ise görüldüğü üzere oksipital lob ile frontal lob arasında kalır. Bu kelime de Latinceden alınmıştır ve anlamı “duvarlara ait” anlamı taşır (Wade, Tavris & Garry, 2015, s.150). Oksipital ve frontal lobu duvar olarak ele almak gayet mantıklı olur. Beynin bu lobu da somatosesory cortex’i (somatosensoriyel merkez) içerir. Parietal lob acı, dokunma, baskı hislerini ve tüm vücuttaki sıcaklık hislerini içerir. Bu lob, eldeki ve yüzdeki sinyalleri alır. Parietal lob aynı zamanda dikkati ve mekânsal algılamayı da üstlenir.
Temporal lobun yerine bakılacak olunursa kulakların üstünde ve şakakların tam arkasındadır. Yine Latinceden alınan bu kelime “şakaklarla ilgili” anlamını taşır (Wade, Tavris & Garry, 2015, s.150). Diğer lobların görevleri de çok önemli olmakla birlikte, bu lob, daha fazla duygu temalarını içerir. Temporal lob; hatırlama, duygu ve algıyı içerir. Aynı zamanda bul lob, auditory cortex’ini (duyma merkezi) de içerir. Sesleri algılar. Aynı zamanda sol temporal lob, Wenicke’s Area olarak da bilinir. Bu alan konuşulan dili anlama üzerinedir.
Son lob olan Frontal lob; tıpkı isminden de anlaşıldığı üzere beynin en ön kısmında yer aldığı görülür. Bu lob ise motor cortex’i (motor merkez) içerir. Ki bu lob, yaklaşık 600 kasın da rol aldığı istemli yapılan hareketleri kontrol eder (Wade, Tavris & Garry, 2015, s.150). Ayrıca frontal lobun da sol bölümünde Broca’s Area denilen bir kısım bulunur (Temperol lob’un sol kısmında yer alan Wernicke’s Area gibi). Bu kısım bireyin konuşmasıyla ilgilenir. Aynı zamanda kısa zamanlı hafızada özellikle bu lob, çok aktif bir şekilde görev alır (Wade, Tavris & Garry, 2015, s.150). Frontal lob, kreatif (yaratıcı) düşünme, plan yapma ve girişkenlik üzerine de bireyi kontrol eder.
Tüm lobların işleyişleri kısaca bu şekilde, ama asıl önemli olan herhangi birine zarar geldiğinde neyle sonuçlanabileceği. Bunun için mükemmel bir örnek psikoloji literatüründe zaten mevcut: Phineas Gage. Bir demir yolu işçisi olan Phineas Gage, bir iş kazası geçirdiği için, yani Gage’in sol gözünden giren demir kafatasından çıkmasıyla birlikte beynin sol ön lobu yok olan bir adam. Kazadan sonra gözlemlenilen üzere, Gage’in davranışlarında ve kişiliğinde bir değişme görülmüş. Önceden nazik ve işinde iyi bir insanken bu kazadan sonra herkesi tersleyen, küfürbaz ve tahammülsüz biri olmuş. Birçok arkadaşları onun hakkında “O artık Gage değil, başka biri.” Gibi söylemlerde bulunmuş. Bir zaman sonra hem işten atılmış hem de eşiyle ayrılmış. Bilim adamları o zaman (1848) bu nedenin sorununu tam olarak bulamazken, bu günlerde sebebi bulunmuş durumda. Beyninin sol ön lobu (prefrontal cortex), duygu işleme (hissetme, anlama, vb.) ve mantıklı kararlar vermekle yükümlü. Yani bireyin sol ön lobunun olmaması durumunda bireyin algı durumu ve mantıklı kararlar verme mekanizması yerle bir oluyor. Toplumda sağlıklı bir şekilde yaşama ve barınma beynin sol ön lobunu çok ilgilendiriyor aslında. Tıpkı Gage’in başına gelenler gibi prefrontal cortex’in olmaması durumunda toplumda barınma neredeyse imkansızlaşıyor.
Teşekkürler.
Elif Nur GÜRCAN
KAYNAKÇA
Taybaş, Ç. (2018). “Beyin Lobları Kaç Tanedir ve Görevleri Nelerdir?”. Alınan yer: https://sinirbilim.org/Macmillan, M. (2000). An Odd Kind Of Fame: Stories of Phineas Gage. London: The MIT Press.
Wade, C., Tavris C. & Garry, M. (2015). Invitation to Psychology (6E). Harlow: Pearson Publishing.
Yorumlar
Yorum Gönder