BİPOLAR BOZUKLUK- ELİF NUR GÜRCAN

BİPOLAR BOZUKLUK

BİPOLAR BOZUKLUK TANIMI
Bipolar bozukluk düzensiz bir şekilde mani veya depresyon atakları ile giden, ataklar arasında iyilik dönemleri olan, gelişimsel, kişiler arası ilişkiler ve sosyal alanlarda belirgin bozulmaya yol açan kronik bir bozukluktur (Şahin, Durat ve Şahin, 2019, s.61). İki uçlu duygu durum bozukluğu olarak da bilinen bu hastalık, bireylerin gündelik hayatındaki düşüncelerine ve hareketlerine etki eden keskin iniş ve çıkışlar sonucu bireyin hayatını zorlaştırabilmektedir. Bu bozukluk, neredeyse birçok toplumda yaklaşık olarak %1 oranında görülür. Bipolar bozukluğun başlangıç yaşı yaklaşık olarak yirmili yaşların erken yıllarıdır. Diğer taraftan aynı aile üyelerinde görülmesi oldukça sık rastlanılan bir durumdur. Yani genetik aktarımın işin içinde olduğunu söyleyebiliriz. Bu hastalık, mevsimsel olarak da görülmekte, kış ve sonbaharda ise oran yükselmektedir. Ekonomik ve sosyal durum farkı gözetmemekle birlikte cinsiyetler arasında fark da gözetmez. Hastalarda yinelemeler -episodlar- söz konusudur. Bu episodlar -dönemler- yaşanırken hastaların duygularının ortası yoktur.

HASTALIK AŞAMALARI/SÜRECİ
Hastaların yaşadığı ve birbirinden tamamen farklı olan iki duygu durum dönemi vardır; manik ve depresif dönem. Hastaların manik dönemde yaşadıkları aşırı çoşku hissiyatı, düşüncelerde hızlı değişim, çok hızlı konuşma, gündelik hayatta normalden daha aktif davranma, risk alabilme, cinsel hayatında aktiflik, uygun olmayan davranış sergileyebilme ve alkol kullanımında artış gibi belirtiler gösterebilir. Hasta kendini çok büyük, değerli ve saygın görebilir. Çok yaygın olmamakla birlikte şizofrenide görülen ses duyumları ve hayali görüntüler ortaya çıkabilir. Saldırgan davranışlar ve sevdikleri kişilere de zarar verici davranışlarda bulunabilirler. Ayrıca “iyilik dönemi” olarak saptanan bu dönemde saptanan bilişsel belirtilerden en önemlilerinden biri sözel bellek bozukluğudur (Cavanagh ve ark. 2002, Bearden ve ark. 2001, Robinson ve Ferrier 2006). İyilik dönemindeki hastaların sözel bellek derecelerinde belirgin bir şekilde bozukluk gözlemlenmiştir. Özellikle belirtilmesi gereken diğer bir konu ise, bu dönemde hasta, hasta olduğunu fark etmez ve tedaviyi reddedebilir. Diğer bir dönem olarak tanımlayabileceğimiz depresif dönem, hastaların hissettikleri enerji azlığı, endişe çokluğu, yapılan işleri ya da söylenilen/söylenen sözleri unutma, daha az yemek yemek, ölüm endişesi, intihar girişimlerindeki artış, etrafında olan olayları anlamakta zorlanma gibi durumlar gözetilmekle birlikte, bu dönemde belirgin bilişsel işlev bozukluğu olduğu da bilinmektedir (Bora, Vahip ve Akdeniz, 2008, s.85). Tüm bu durumlar dahilinde hasta, kendine zarar verme düşünceleri içinde çok fazla git-gel yaşıyorsa, hastaneye yatırılması da gerekebilir. Değinilmesi gerekilen bir başka konu ise günümüzde bipolar bozukluk yelpazesinin bir ucunda afektif mizacın yer aldığının tahmin edilmesidir (Fıstıkçı, Hacıoğlu ve ark., 2012, s.338). Afektif mizaç, anksiyete bozukluklarında bipolar bozukluğa zemin oluşturmada veya dürtüsellik gibi klinik özelliklere eşlik ederek etkin olabilir (s.338). Prof. Dr. Sermin Kesebir’e göre hipertimik mizaç denilen dışa dönük renkli özgüveni yüksek mizaç tipleri ve siklotemik mizaç olan kişilik tipinde kişi daha melankolik, hissedilen coşku ve arkasından yine o mağrur içe dönük tarz görülür. Bu tip kişiliklerde bipolar bozukluğa daha sık rastlanır.

BİPOLAR BOZUKLUĞA NEDEN OLAN FAKTÖRLER
Bipolar bozukluğun aşamalarını hızlandıran tetikçiler arasında genel olarak çok fazla sigara ve alkol tüketimi, kötü beslenme alışkanlığı, iş hayatında yaşanılan problemler, çok fazla stres yapma, olaylar üzerinde çok fazla düşünme, istatistiksel olarak suç oranı yüksek bölgede yaşama gibi genel çevresel ve ruhsal faktörler sıralanabilir. Bozukluğu tetikleyecek diğer rahatsızlık ve ilaçlar arasında tiroid hastalığı, parkinson hastalığı için kullanılan ilaçlar, antidepresanlar, B12 vitamininde yaşanılan eksiklik, nörolojik rahatsızlıklar gibi etkenler de sıralanabilir. Ayrıca bir diğer faktör ise bu bozukluğun nasıl oluştuğu tam olarak bilinmese de aile üyelerinde görülme sıklığının oldukça yüksek olduğu belirleniyor. Yani bipolar bozukluk, genlerle aktarılan bir hastalıkta olabilir. 

BİPOLAR BOZUKLUĞUN TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Bipolar bozukluğun tedavi yöntemlerine gelecek olursak ise, herkeste bipolar bozukluğun tanısı farklı alt tip, şiddet, yoğunluk ve sıklık gösterir. Hastalığın tedavisine başlanmadan önce hekim tarafından bipolar testi yapılmalı ve psikiyatrik tanı konduktan sonra uygun tedavi biçimi seçilmelidir (Çölümlü, 2019). Genel olarak en iyi tedavi yöntemi, ilaç ve psikoterapi tedavisidir. Psikoterapi tedavisinde çokça rastlanılan tedavi yöntemleri arasında aile odaklı terapi, sosyal ritim terapisi ve bilişsel davranışçı terapi yöntemi vardır. Söylenilmesi gereken diğer bir nokta ise bipolar depresyon dönemindeki kişilerde antidepresanlar genellikle etkili olmaz. Hatta depresyon tedavisinde kullanılan antidepresanların bipolar bozukluklarda kullanımının mani ve hipomani nöbetlerini arttırarak duygu durumunda şiddetli değişimlere yol açabilme riski taşıdığı görülmüştür (“Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?” t.y.). Hastayla dönemlerinde etkileşim haline girilmeli ve tedavi sürdürülmeli yani sürekli tedavi uygulanmalıdır. Daha önceden de denilen üzerine hasta, intihar etmeyi düşünüyor veya kendine fiziksel olarak zarar vermeye başladıysa hastaneye yatırılmalıdır. Tüm bu tedavi sürecindeki en önemli nokta ise, gidilecek olan psikoloğun mutlaka iki yıllık yüksek lisans mezunu olması ve ayrıca bu alanda yetkinliğinin olması gerektiğidir. Terapiye başlanılmadan önce psikoloğun diplomasını görmeniz sizin yararınıza olacaktır. Sahte psikologların çokça olduğu bu dönemde ruhsal hastalıkların ancak yetkin kişilerin tedavisi altında bir ilerleme kaydedilebileceği söylenebilir.

Teşekkürler.

Elif Nur GÜRCAN

KAYNAKÇA

Bearden CE, Hoffman KM, Cannon TD (2001) The neuropsychology and neuroanatomy of bipolar affective disorder: a critical review. Bipolar Disord, 3, 106-150.

Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?. (t.y.). Alınan yer https://www.psikologofisi.com

Bora, E., Vahip, S., Akdeniz, F. (2008). Bipolar Bozuklukta Bilişsel Belirtilerin Doğası ve Önemi. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1), 81-93.

Cavanagh JT, Van Beck M, Muir W ve ark. (2002) Case control study of neurocognitive function in euthymic bipolar disorder: an association with mania. Br J Psychiatry, 180, 320-326.

Çölümlü, G. M., (2019, 15 Ocak). “Bipolar Nedir? Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?” Erişim tarihi: 26 Şubat 2019, https://www.memorial.com.tr

Fıstıkçı, N., Hacıoğlu M., Erek, Ş., Tabo, A., Erten, E., Güler, A. S., Kalkan, M., Saatçioğlu Ö. (2013). Anksiyete Bozukluklarında Afektif Mizaç Farklılıkları; Panik Bozukluğu ve Obsesif Kompulsif Bozuklukta Karşılaştırılması. Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi, 50, 337-343.

Robinson LJ, Ferrier IN (2006) Evolution of cognitive impairments in bipolar disorder: a systemic review of cross-sectional evidence. Bipolar Disord, 8, 103-116.

Şahin, G., Durat, G., Şahin, S. (2018,Ağustos). Bipolar Bozukluk Hastalarında Ayrılma Anksiyetesi ve İşlevselliğin Değerlendirilmesi. Anatolian Journal of Psychiatry 2019, 20(1), 60-67.