"DÜŞÜNEREK HAYATTA KALANLAR" - Ali Hayran KİLİSLİOĞLU

DÜŞÜNEREK HAYATTA KALANLAR

     İnsanın bu doğadaki en temel amaçlarından bir tanesi hayatta kalabilmek. Ve insan, olabildiğince uzun yaşama gayreti sürdüren bir canlıdır. Bunun yanında hayvanlardan birkaç küçük farkımız var; hatta çoğu zaman hayvanlara göre müthiş derecede eksik bile sayılırız. Bizi koruyacak kürkümüz, pençemiz vs. yok. Ama bizi hayvanlardan ayıran birkaç tuhaf özelliğimiz de var; mesela hayatta kalmak için bir amaca hizmet etmeyen yazı yazmak işlevi gibi. Bunun yanında insanlar doğal ortamda kendilerini üst amaçlara hizmet ettiğini düşünmeye meyilli olan ilginç  canlılardır aslında. İlim üretmeyi ve tüketmeyi çok seviyoruz. Farklılıklar yaratmayı, tek düze giden bir doğal ortamda kompleks bir dizilime sahip olmak ve biricik olmak çok hoşumuza gidiyor.  Kendimizi sadece hayvanlardan ve doğadan üstün görmekle yetinmiyor kendi türümüzden hatta kendi eşlerimizden üstün görmeye bayılıyoruz. Bizim hayatta kalmamız için birbirimizin etini yememize hiç gerek yok ama biz insan olarak bunu bile yapıyoruz. Ve bunların hepsini yapan sadece beynimiz aslında.

   Doğal seçilime göre bizi kendi türlerimizden ayıran bir takım özelliklerimiz var. Bugünlerin modern sorunlarından bir tanesi kadın ve erkek eşitliği üzerine şekilleniyor. Böyle bir sorunun sorulabilmesi ve çözüm arayışına girilebilmesi için öncelikle canlılığın ne olduğunu yani aslında canlı olarak nasıl hayatta kaldığımızı iyi bilmemiz gerekiyor. Erkek egemenliği üzerine yapılan ilkel yorumlardan bir tanesi erkeğin % 40 daha fazla kas oranına sahip olması ve bunun üzerine nasıl kadınla erkek eşit olabilir. Evet erkekle kadın arasında biyolojik olarak bir takım farklılıklarımızın olduğu açık hatta beynimizin bile bazı küçük farklılıkları var ancak kas gücü şuan hiç bir işimize yaramıyor. Bizi kadınlardan üstün kılabilmek için hiç yeterli değil. Binlerce kat daha güçlü makineler üretebiliyoruz . Beynimizdeki ufak farklılıklara gelecek olursak. Erkek beyni çok az daha büyük dolayısıyla nöron sayısı daha fazla ancak kadınında nöral bağlantı sayısı daha fazla kısaca bizim biyolojik farklılıklarımız bizi birbirimizin üstünde egemen kılmaya yetmeyecek kadar etkisiz görünüyor.  (David G. Myers, Social Psychology, Onuncu  Basım (Ekim 2017))

      Bugün bu konuyu tartışan birçok kişinin dahi bu ayrımı yaptığına dair işaretleri görebiliyoruz. Nedense erkek beyni kadını bir şekilde aşağıda görüyor. Aslında kendi beyinlerimiz, biyolojik donanım olarak avantajlı durumlarda diğer insanları bir kıyas aracı olarak kullanma eğiliminde. Bu durum iki erkek arasında uzun boylu olan erkek biraz mutlu olabilmek adına kısa olanla kıyaslayarak yaşamını sürdürmesi. Bu kıyas durumu, kendisinden daha uzun biriyle karşılaşana dek mutlu olmak suretiyle devam eden bir durum. Dünya kısalar ve uzunlar olarak kesin bir çizgiyle ve bu bilince hizmet eden katı tutumlarla ayrılmıyor. Ancak kadın ve erkek olmak adına ciddi bir ayrımımız var.

     Yeni bir çocuk dünyaya geldiğinde ilk merak ettiğimiz şey cinsiyeti oluyor. Çünkü bundan sonra nasıl bir hayat süreceği üzerine kendi şemalarımızdan yorum çıkarma gayreti yaşıyoruz. Ve hemen ardından; “sağlıklı olsun da ne olursa olsun’' sözünü getirmemiz de yine yaptığımız bu ayrımın süsü oluyor.

    Bu tür ayrımları yapmamızın birkaç küçük temeli olduğu kanaatindeyim. İlk olarak toplumsal normlar üzerine kurulu cinsiyet normları. Bu normlar bize küçük yaşlardan beri süre gelen ve aslında asıl düşünceden uzaklaştıran yani, kadının kadın olma hâlinin ne demek olduğunu olumsuz kalıp yargılarla öğreten geleneksel düşünceler. Bize bu kalıp yargıları oluşturan temel sebeplerinden bir tanesi de dinin toplum üzerindeki etkisi toplumsal cinsiyet üzerine bir yol kat edilecekse dinlerin bu konuda ne dediğine dikkat edilmesi gerekiyor. İlk başta kadın erkek arasındaki ayrımı anlayabilmek için biyolojimizin anlaşılması gerekir. Ama bunun yanında dinin şekillendirmiş olduğu cinsiyetçi yargıların anlaşılması gerekir. Dinlerin insan üzerinde büyük bir etkisi olduğunu bir çoğumuz biliyoruz. İnansak da inanmasak da dinler toplumu şekillendiren en temel yapılardan bir tanesi. Ama buradaki ayrımın iyi yapılması gerekiyor yani dinler erkek egemenliğinin hâkim olmasını tartışmıyor. Dinlerin, toplumun genel yargılarını kulaktan dolma birkaç bilgiyle donattığından söz ediyorum. Aslında sadece toplumsal cinsiyet üzerine değil, birçok bilgimizin asıl kaynaktan değil de, bir şekilde etkileşime girerek birbirimize öğrettiğimizin farkına varırsak toplumsal olarak da büyük bir yol kat edeceğimizi düşünüyorum.

Ali Hayran KİLİSLİOĞLU